Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

magni ingenii vir

  • 1 Vir magni ingenii

    человек большого ума

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Vir magni ingenii

  • 2 Vir magni ingenii

    лат. человек большого ума

    Англо-русский универсальный дополнительный практический переводческий словарь И. Мостицкого > Vir magni ingenii

  • 3 groß

    groß, magnus (im allg., sowohl dem Raume als dem Grade nach; das Neutrum magnum auch subst., z.B. Großes leisten, magnum facere). – grandis (groß dem Wachstum oder dem körperlichen [kubischen] Inhalt oder dem numerischen Inhalt nach; u. übtr., groß dem Gewicht u. der innern Fülle nach, gewichtig, bedeutend). – amplus (groß dem äußern Umfange u. dem innern Raume nach, umfangreich, geräumig; u. groß dem numerischen Umfange nach: übtr., übh. groß, belangreich, hochansehnlich dem extensiven u. intensiven Umfange, der Geltung, dem Ansehen nach). – spatiosus (groß der räumlichen Ausdehnung nach, sowohl in die Länge als in die Breite) – procerus (groß dem Wachstum nach, hochgewachs en, schlank). – longus. latus (ersteres »lang«, letzteres »breit«, bezeichnen die Ausdehnung im Raume, longus der Länge, latus der Breite nach). – haud mediocris spatii (von nicht geringem Umfang, bezeichnet die Ausdehnung im Raume der Länge und Breite nach, z.B. pictura). – frequens. celeber (ersteres »häufig u. in großer Zahl besucht«, letzteres »in Menge besucht«, z.B. g. Senat, senatus frequens: g. Versammlung, Gesellschaft, conventus celeber). – vehemens. gravis (ersteres »heftig, stark«, letzteres »beschwerlich, drückend«, bezeichnen die Größe intensiv, z.B. v. Schmerz etc.). – clarus, stärker illustris (hervorstechend durch Talente etc.). – Deutet »groß« auf den oben Grad einer Eigenschaft hin, so kann es im Latein. häufig durch den Superlativ bezeichnet werden, z.B. ein großer Staatsmann, rei publicae gerendae scientissimus: ein g. Adelsfreund, nobilitatis studiosissimus. – oder auch durch primus, z.B. groß als Krieger u. Feldherr, primus bellator duxque. – Bei Bestimmungen des Maßes drücken es die Lateiner durch magnitudine mit dem Genet. aus, z.B. 10 Fuß groß, magnitudine decem pedum. – gar groß, sehr groß, ganz groß, maximus; permagnus; pergrandis; praeclarus: außerordentlich, ungewöhnlich, gewaltig g., ingens: übermäßig g., praegrandis: ungeheuer g., vastus (kolossal); immanis (unnatürlich groß); incredibilis (unglaublich); innumerabilis (unzählbar): allzu g., nimius; nimiā magnitudine; immodicus (un- oder übermäßig. z.B. gaudium, clamor).

    der größte, maximus (in bezug auf Umfang, [1169] Quantität, Rang u. Verdienst); summus (in bezug auf Rang od. Vorzüge, der höchste, größte, vollendetste, in bezug auf Höhere); supremus (der höchste, oberste, dem Range, Grade nach, in bezug auf Niedrigere); oft durch den Superl., z.B. der größte Feind jmds., alcis od. alci inimicissimus.

    so groß, tantus: wie groß, quantus: wie g. auch nur, wie g. nur immer, quantuscumque (von jeder Größe, ste sei so bedeutend od. so unbedeutend sie wolle); quantusvis (von jeder Größe ohne Unterschied, auch noch so groß); quantuslibet (von jeder belieb igen Größe). – ebensogroß, gleich g., aequā magnitudine. aequus. par (s. gleich). – noch einmal so groß, altero tanto maior; duplo maior; duplus (doppelt so viel). – so groß wie, instar mit Genet. (z.B. sog. wie ein Berg, instar montis); par mit Dat. (gleich, z.B. speculum par toti corpori).

    ein großer Mann, homo oder vir magnus (sowohl ein körperlich großer als ein wichtiger, verdienstvoller Mann); homo magni corporis. homo grandis. homo staturā procerā. homo procerus. homo longus (ein körperlich großer); vir clarus od. laude insignis (von großem Ruhme); magni ingenii vir (von großem Geiste); magni nominis vir (der einen großen Namen hat, berühmt ist). – ein sehr g. Mann, homo magnitudine insignis. homo proceritatis eximiae. homo vastus (körperlich); vir summus (durch Vorzüge). – ein g. Mädchen, virgo grandis (ein groß und schön gewachsenes); virgo adulta (übh. ein erwachsenes); virgo matura oder nubilis (ein reifes, heiratsfähiges); verb. virgo grandis et nubilis. – ein g. Gelehrter, homo od. vir litteratissimus (übh. ein sehr gelehrter Mann); homo nobilis et clarus ex doctrina (ein Mann, der durch Gelehrsamkeit vor andern hervorragt und sich durch dieselbe einen Namen erworben hat). – Sokrates, ein g. Philosoph, Socrates clarus sapien tiā: Hippokrates, ein g. Arzt, Hippocrates clarus arte medicinā – ver Große, als Beiname, Magnus, z.B. Alexander der Gr., Alexander Magnus; Alexander, cui Magno cognomen facta indiderunt. – die Großen, adulti (die Erwachsenen); principes, proceres, primores civitatis (die Vornehmen im Staate). – der größere von zwei Brüdern, natu maior (Ggstz. natu minor); der größte von den Geschwistern, maximus natu. – das Große u. Schöne, virtutes.

    groß sein oder dastehen in etw., magnum esse in alqa re; clarum esse alqā re (z.B. in der Philosophie, als Philosoph, philosophiā: in der Medizin, als Arzt, arte medicinā); florere alqā re (in der Blüte des Ruhms stehen durch etwas); valere alqā re (etw. ausrichten können, z.B. in der Beredsamkeit, als Redner, dicendo). – größer sein als jmd., proceriorem esse alqo. proceritate corporis elatiorem et erectiorem esse alqo (an Körpergröße); superiorem esse alqo, in etw., alqā re (an geistigen Vorzügen); vgl. »übertreffen (jmd. in etwas)«.

    groß od. größer werden, crescere (wachsen, von jeder Art des Zunehmens und Wachsens, [1170] auch an Macht). – incrementum capere (an Wachstum zunehmen, z.B. v. Monde). – adolescere (heranwachsen, von Menschen, Tieren, Pflanzen; u. bildl., zunehmen, v. Staaten, v. Leidenschaften). – augescere (an Wachstum zunehmen der Größe nach, auch v. Flüssen). – accrescere. intumescere (anwachsen; anschwellen, v. Flüssen). – ingravescere (sich verschlimmern, üblen Zuständen, z.B. v. einer Krankheit). – sehr bedeutend größer werden, ingenti incremento augeri: immer größer werden, semper in incremento esse. – unter den Waffen g. geworden, nutritus in armis: unter Krieg u. Raub g. geworden, in bellis et latrociniis natus (wörtlich = unter K. u. R. geboren). – durch etw. od. jmd. g. (angesehener, mächtiger) werden, per alqm magnum fieri; crescere alqā re od. ex alqa re, ex od. de alqo. – allzu groß werden, excedere in nimiam magnitudinem (eig., z.B. v. Flüssen u. Bächen); supra modum crescere (über die Maßen zunehmen, auch an Macht, z.B. vom König Philipp).

    g. machen, magnum facere alqd (eig.) od. alqm (uneig.); augere alqm (bildl., jmdm. zu Ehren verhelfen; vgl. »befördern«). – sich mit etw. g. machen, mit etw. großtun, iactare alqd (z.B. officia). – größer machen, s. vergrößern. – g. denken, animo esse erecto od. alto et excelso. erecte sentire (eine erhabene Denkungsart haben): sich etw. größer (schlimmer) denken, als es ist, alqd in maius credere. – großziehen, s. bes.

    deutsch-lateinisches > groß

  • 4 Genie

    Genie, praestantis ingenii vis (ausgezeichnete Geistesanlagen). – vir magni ingenii. vir ingenio praestans. magno ingenio praeditus homo (ein Mann von großen, ausgezeichneten Geistesanlagen). – kein (großes) G. besitzen, non maximi esse ingenii. Vgl. »Anlage, Fähigkeit, Geist«.

    deutsch-lateinisches > Genie

  • 5 Geist

    Geist, I) flüchtige Substanz, Spiritus: etwa spiritus. – Dah. in weit. Bed.: a) die Quintessenz dieses Spiritus: etwa flos. – Uneig., das Beste, Wesentliche, der Kern aus einer Schrift etc., flores. – b) Lebenskraft: spiritus. – Uneig., Lebhaftigkeit, Wärme, die in jmds. Schriften sich zeigt, spiritus. – sanguis (Lebensfrische).

    II) die Seele, Seelenkräfte des Menschen: animus (zunächst die Lebenskraft, das Empfindende, Begehrende, dann das Ganze der Seele, die ganze geistige Natur der Menschen, Ggstz. corpus, z.B. cum corporibus vigent et deflorescunt animi). – mens (der Geist od. die Seele als ein mit Denkkraft, Verstand begabtes Wesen; dann dieses Denk- od. Kombinationsvermögen selbst). – vis mentis (die Kraft der [1036] Seele). – anima (das Lebensprinzip, das hauchbare Leben = spiritus, πνεῠμα, in Redensarten wie: animam deponere, edere, efflare [seinen Geist aufgeben]: anima reliquit eum [er gab seinen Geist auf]). – spiritus (fast gleichbedeutend mit anima = Atem, Lebenskraft; bezeichnet dann auch die Eigenschaften des Geistes, die unsern »hoher Geist od. Sinn, Energie, Begeisterung, Mut, Stolz'« etc. entsprechen). – ingenium (die natürlichen, intellektuellen Anlagen, bes. die schaffende, erfindende Geisteskraft). – im Geiste (d. i. in der Einbildung etc.), spe et opinione od. spe atque animo. – ein großer, erhabener G., animusmagnus, excelsus, altus; ingenium magnum, excelsum; u. übtr. – ein Mann von großem etc. Geiste, animus magnus; vir magni ingenii: Sokrates, ein großer philosophischer G., Socrates philosophiā clarus: Aristoteles, ein ganz außerordentlicher Geist, Aristoteles, vir singulari et paene divino ingenio. – ein gewaltiger G., ingens vis ingenii;ingentis ingenii oder spiritus vir (von der Pers.). – ein kleiner G., ingenium parvum,pusillum; homo parvi ingenii (v. der Pers.). – viel G. haben, besitzen, magno ingenio esse;ingenio abundare: G. verraten, signa dareingenii. – Dah. in engerer Bed.: a) die herrschende Gesinnung od. Gemütsverfassung, auch die, welche die Handlun gen vorzüglich leitet: animus. – studium alcis rei (Hinneigung zu etwas). – knechtischer Geist, animus servilis: kindlicher G. (gegen Gott), pietas erga deum;pius in deum animus. – G. der Neuerung, rerum novarum od. uovandarum studium. – b) eigentümliche Denk- u. Handlungsweise: ingenium (angeborne und also eigentümliche Geistesbeschaffenheit). – animus (die jmdm. inwohnende Denkweise). – mos. mores (die Sitte, die Sitten, Sit tenrichtung, z.B. saeculi od. temporum; vgl. »Zeitgeist«). – proprie tas (die Eigentümlichkeit übh.). – ratio (die eigentümliche Art und Weise, das eigentümliche Verfahren etc., z.B. commutata tota ratio est rei publicae); verb. natura atque ratio (z.B. temporum civilium). – mens (die eigentümliche Denkweise, z.B. scriptoris). – volun- tas (der Wille, die Tendenz, die man bei etw. hat, z.B. naturis differunt, voluntate si mi lessunt et inter se et etc.: u. vol. scriptoris, bes. im Ggstz. zu scriptum od. litterae, d. i. dem buchstäblichen Ausdruck, Buchstaben); verb. ratio voluntasque. – sententia (der Gedanke, der einer Sache unterliegt, Ggstz. verbum aclittera). – consilium od. Plur. consilia (der leitende Grundsatz, die leitenden Grundsätze, die Tendenz od. die Tendenzen, die man verfolgt). – artes (die Eigenschaften, die einer zeigt). – institutum od. Plur. instituta (das Verfahren, das jmd. einschlägt). – ein neuer G., ingenium novum (z.B. quod vir induerat [angenommen hatte]): der verderbliche G., labes (z.B. saeculi). – G. (Sinn u. G.) des Gesetzes. voluntas et sententia legis: der ganze G. des Staates, mens et animus et consilium et sententia civitatis (z.B. posita estin legibus): der ganz verschiedene G. der latein Sprache, diversa Latini sermonis ratio: er verwaltete die Ämter in demselben G., den er [1037] bei der Bewerbung an den Tag gelegt hatte, quibus artibus petierat magistratus, iisdem gerebat. – im G. der Vorfahren, more maiorum: im G. eines alten Spartaners, memor nominis Spartani: im G. des Friedens, non abhorrens a quietis consiliis: mehr im G. des Friedens, placidius.

    III) ein einfaches, unkörperliches Wesen mit Denk-u. Willenskraft: etwa spiritus. – der heilige Geist, spiritus sanctus; auch deus (z.B. der h. Geist ist mit dir, in dir, deus tecum est, intus est). – Gott ist ein Geist, deus est mens soluta quaedam et libera, segregata ab omni concretione mortali. – die Geister der Verstorbenen, animae (im allg.); manes (die mit heiliger Scheu betrachteten Seelen der Toten, die, weil sie keine Körpermasse mehr umgibt, nur Schatten ähnlich sind; auch von den Geistern, die einem Menschen angehören, z.B. non manes eius viri conquiescunt); la. res (die guten Geister, die als Hausgötter verehrt wurden); larvae. lemures (die bösartigen, die als Nachtgeister od. Gespenster unstet umherirrten); pii (die seligen Geister); umbrae, bes. mit dem Zus. infernae (die Schatten der Verstorbenen in der Unterwelt, die sich auch wieder auf der Erde zeigen, s. Suet. Cal. 59 [umbris inquietari] od. von Geisterbeschwörern zitiert werden können, s. Tac. ann. 2, 28): böse Geister, daemones (Eccl.); rein lat. animulae noxiae (Spät.).

    deutsch-lateinisches > Geist

  • 6 Kapazität

    Kapazität, eine, vir magni ingenii.

    deutsch-lateinisches > Kapazität

  • 7 tendo

    tendo, ĕre, tĕtendi, tentum (tensum)    - [gr]gr. τείνω.    - arch. tennitur, Ter. Phorm. 330. - tr. - [st1]1 [-] tendre, étendre, déployer.    - plagas tendere, Cic. Off. 3, 68: tendre des filets.    - arcum tedere, Virg. En. 7, 164: bander un arc.    - poét. sagittas arcu tendere, Hor. O. 1, 29, 9: tendre des flèches sur un arc.    - praetorium tendere, Caes. BC. 3, 82: dresser la tente du général.    - manus ad caelum tendere, Caes. BC. 2, 5: tendre les mains vers le ciel.    - manus ad aliquem ou alicui tendere, Caes. B G. 2, 13, 2; 7, 48, 3: tendre les mains à qqn (en suppliant).    - ad legatos supplices manus tendunt, Caes. BC. 2, 12: ils tendent vers les légats leurs mains suppliantes.    - quā se ponti plaga tendit, Lucr.: où s'étend la mer. [st1]2 [-] tendre (sens priapéen).    - tentus, Mart. 11, 73, 3: tendu.    - grandia te medii tenta viri, Catul. 80, 6: la grosse chose tendue du bas-ventre de l'homme. [st1]3 [-] au fig. tendre.    - insidiae tenduntur alicui, Cic. Com. 46: on tend des pièges à qqn.    - cunctis civibus lucem ingenii et consilii sui porrigens atque tendens, Cic. de Or. 1. 184: présentant, tendant (comme avec la main) à tous les citoyens les lumières de son génie et de sa prudence.    - ultra legem tendere opus, Hor. S. 2, 1, 2: faire une oeuvre tendue au-delà des règles.    - aestivam sermone benigno noctem tendere, Hor. Ep. 1, 5, 11: passer toute une nuit d'été à d'aimables propos.    - cursum tendere, Lucr. 5: diriger sa course.    - iter tendere, Virg. En. 1, 656: diriger sa course.    - qui et unde et quo tenderent cursum, Liv. 23, 34, 5: (demandant) leur qualité, le point de départ et le but de leur course. - intr. - [st1]1 [-] tendre, se diriger.    - Venusiam tendere, Cic. Att. 16, 5, 3: aller à Venouse.    - cf. Hor. S. 1, 5, 71.    - ad castra tendere, Liv. 9, 37, 10: se porter vers le camp.    - in castra tendere, Liv. 10, 36, 7: se porter vers le camp.    - quo tendis? Hor. S. 1, 9, 63: où vas-tu?    - levibus in sublime tendentibus, Plin. 2, 11: les corps légers tendant à s'élever.    - via, qui Ditis magni sub moenia tendit, Virg. En. 6, 540: route qui mène au pied des murailles du puissant Pluton.    - tendere ad dominum iter, Ov. M. 2, 547: se diriger vers son maître.    - tendimus huc (= in Orcum) omnes, Ov. M. 10, 34: nous aboutissons tous ici. [st1]2 [-] tendre vers, viser à; incliner vers; chercher à, s'efforcer de.    - ad aliquid tendere, Cic. Div. 2, 4: se porter vers qqch.    - ad altiora tendere, Liv. 4, 13, 4: viser plus haut.    - cum alii alio tenderent, Liv. 24, 28: les esprits étant partagés.    - ad Carthaginienses tendere, Liv. 24, 5, 8: pencher pour l'alliance carthaginoise.    - tendere + inf.: chercher à, essayer de.    - captae civitati leges imponere tendent, Liv. 6, 38: on cherche à imposer ses lois à la cité qui a été prise.    - manibus tendit divellere nodos, Virg. En. 2, 220: de ses mains il essaie de desserrer les noeuds.    - cf. Hor. Ep. 1, 7, 31; 1, 19, 16; Liv. 24, 35, etc. [st1]3 [-] faire des efforts, déployer de l'énergie, tendre ses ressorts.    - Sall. C. 60, 5 ; Virg. En. 5, 21; Liv. 32, 32, 7 ; 34, 34, 1.    - tendere ut...: faire effort pour obtenir que.    - consulum comitia ut habeantur tendunt, Liv. 4, 7: ils cherchent à obtenir que l'on tienne les comices consulaires. [st1]4 [-] dresser une tente ou des tentes, camper.    - tendere (s.-ent. tentoria): camper, être en garnison.    - sub vallo tendere, Caes. BG. 6, 37, 2: camper au pied du retranchement.    - in praetorio tetenderunt, Liv. 28, 27, 15: sur l'emplacement réservé au général ils ont dressé leur tente.    - tendere Lugduni, Tac.: tenir garnison à Lyon.    - cf. Curt. 3, 8, 18; 5, 7, 6, etc. ; Virg. En. 2, 29; 8, 605.
    * * *
    tendo, ĕre, tĕtendi, tentum (tensum)    - [gr]gr. τείνω.    - arch. tennitur, Ter. Phorm. 330. - tr. - [st1]1 [-] tendre, étendre, déployer.    - plagas tendere, Cic. Off. 3, 68: tendre des filets.    - arcum tedere, Virg. En. 7, 164: bander un arc.    - poét. sagittas arcu tendere, Hor. O. 1, 29, 9: tendre des flèches sur un arc.    - praetorium tendere, Caes. BC. 3, 82: dresser la tente du général.    - manus ad caelum tendere, Caes. BC. 2, 5: tendre les mains vers le ciel.    - manus ad aliquem ou alicui tendere, Caes. B G. 2, 13, 2; 7, 48, 3: tendre les mains à qqn (en suppliant).    - ad legatos supplices manus tendunt, Caes. BC. 2, 12: ils tendent vers les légats leurs mains suppliantes.    - quā se ponti plaga tendit, Lucr.: où s'étend la mer. [st1]2 [-] tendre (sens priapéen).    - tentus, Mart. 11, 73, 3: tendu.    - grandia te medii tenta viri, Catul. 80, 6: la grosse chose tendue du bas-ventre de l'homme. [st1]3 [-] au fig. tendre.    - insidiae tenduntur alicui, Cic. Com. 46: on tend des pièges à qqn.    - cunctis civibus lucem ingenii et consilii sui porrigens atque tendens, Cic. de Or. 1. 184: présentant, tendant (comme avec la main) à tous les citoyens les lumières de son génie et de sa prudence.    - ultra legem tendere opus, Hor. S. 2, 1, 2: faire une oeuvre tendue au-delà des règles.    - aestivam sermone benigno noctem tendere, Hor. Ep. 1, 5, 11: passer toute une nuit d'été à d'aimables propos.    - cursum tendere, Lucr. 5: diriger sa course.    - iter tendere, Virg. En. 1, 656: diriger sa course.    - qui et unde et quo tenderent cursum, Liv. 23, 34, 5: (demandant) leur qualité, le point de départ et le but de leur course. - intr. - [st1]1 [-] tendre, se diriger.    - Venusiam tendere, Cic. Att. 16, 5, 3: aller à Venouse.    - cf. Hor. S. 1, 5, 71.    - ad castra tendere, Liv. 9, 37, 10: se porter vers le camp.    - in castra tendere, Liv. 10, 36, 7: se porter vers le camp.    - quo tendis? Hor. S. 1, 9, 63: où vas-tu?    - levibus in sublime tendentibus, Plin. 2, 11: les corps légers tendant à s'élever.    - via, qui Ditis magni sub moenia tendit, Virg. En. 6, 540: route qui mène au pied des murailles du puissant Pluton.    - tendere ad dominum iter, Ov. M. 2, 547: se diriger vers son maître.    - tendimus huc (= in Orcum) omnes, Ov. M. 10, 34: nous aboutissons tous ici. [st1]2 [-] tendre vers, viser à; incliner vers; chercher à, s'efforcer de.    - ad aliquid tendere, Cic. Div. 2, 4: se porter vers qqch.    - ad altiora tendere, Liv. 4, 13, 4: viser plus haut.    - cum alii alio tenderent, Liv. 24, 28: les esprits étant partagés.    - ad Carthaginienses tendere, Liv. 24, 5, 8: pencher pour l'alliance carthaginoise.    - tendere + inf.: chercher à, essayer de.    - captae civitati leges imponere tendent, Liv. 6, 38: on cherche à imposer ses lois à la cité qui a été prise.    - manibus tendit divellere nodos, Virg. En. 2, 220: de ses mains il essaie de desserrer les noeuds.    - cf. Hor. Ep. 1, 7, 31; 1, 19, 16; Liv. 24, 35, etc. [st1]3 [-] faire des efforts, déployer de l'énergie, tendre ses ressorts.    - Sall. C. 60, 5 ; Virg. En. 5, 21; Liv. 32, 32, 7 ; 34, 34, 1.    - tendere ut...: faire effort pour obtenir que.    - consulum comitia ut habeantur tendunt, Liv. 4, 7: ils cherchent à obtenir que l'on tienne les comices consulaires. [st1]4 [-] dresser une tente ou des tentes, camper.    - tendere (s.-ent. tentoria): camper, être en garnison.    - sub vallo tendere, Caes. BG. 6, 37, 2: camper au pied du retranchement.    - in praetorio tetenderunt, Liv. 28, 27, 15: sur l'emplacement réservé au général ils ont dressé leur tente.    - tendere Lugduni, Tac.: tenir garnison à Lyon.    - cf. Curt. 3, 8, 18; 5, 7, 6, etc. ; Virg. En. 2, 29; 8, 605.
    * * *
        Tendo, tendis, tetendi, tensum et tentum, tendere. Virgil. Tendre.
    \
        Grauitas tendebat vterum mihi. Ouid. Le pesant enfant que je portoye m'estendoit et enfloit le ventre.
    \
        Insidias tendere alicui. Sallust. Espier et guetter aucun, Tendre à aucun pour le decevoir.
    \
        Plagas tendere. Cic. Tendre les filets.
    \
        Manibus tendit diuellere nodos. Virg. Tasche et met peine.
    \
        Tendere ad altiora. Liu. Tascher à monter plus hault, Pretendre à plus grand chose.
    \
        Tendere aduersus. Liu. Soustenir le contraire de quelque chose, Repugner.
    \
        Tendere aduersus authoritatem Senatus, nefas est. Liuius. Aller à l'encontre de l'authorité du Senat.
    \
        Tendunt in diuersum sententiae. Liu. Sont contraires.
    \
        Vlterius ne tende odiis. Virgil. Fay que ta haine ne passe point plus oultre.
    \
        Tendebant summa ope, vt Consules crearentur. Liuius. Ils taschoyent tant qu'ils povoyent que, etc.
    \
        Tendere. Cic. Aller, Tirer droict en aucun lieu.
    \
        Postquam tendere ad se Romanas naues vidit. Liuius. Aller vers soy.
    \
        Cursu tendit ad limina. Virgil. Court droict à, etc.
    \
        Ad reliqua acri tendebamus animo. Cic. Nous poursuyvions au reste.
    \
        Tendit ad stomachum, vel in ventrem. Plin. S'estend jusques à l'estomach.
    \
        Deus animum per totum tetendit. Cic. Dieu a estendu l'ame par tout le corps.
    \
        Ne tot fortissimos viros interclusos opprimeret hostis, tendunt in quencunque casum. Liu. Ils se mettent à toute adventure.
    \
        Tendit palmes sursum. Columel. Tend en mont.
    \
        Tendere cursum aliquo. Liu. Courir droict en quelque lieu.
    \
        Iter tendebat ad naues. Virgil. Il alloit.
    \
        Tendere iter pennis. Virgil. Voler.
    \
        Paruum patri tendebat Iulum. Virgil. Luy tendoit.
    \
        Tendere alicui metum aut spem. Cic. Monstrer.
    \
        Eo tendit, id agit, ad eum exitum properat vir optimus, vt sit illi Octauius propitius. Cic. Il pretend à cela.
    \
        In diuersum disciplinae tendunt. Quintil. Sont contraires, ou Tendent à diverses fins.
    \
        Tendere. Valer. Max. Asseoir, ou tendre ses tentes et pavillons.

    Dictionarium latinogallicum > tendo

  • 8 Kopf

    Kopf, caput (jeder obere Teil, er sei rund oder nicht; dann Haupt des tierischen Körpers und meton. als vorzüglicher Teil = das Ganze, Mensch oder Tier selbst, bes. beim Zählen und bei Abteilungen, endlich auch, sofern der Kopf als Sitz des Lebens gedacht wird, = Leben selbst). – cacumen (der höchste Punkt einer Sache, z.B. cae. ovi). – bulla (dicker oberer Teil einer Sache, Buckel, Knopf, z.B. clavi). – vultus (das Gesicht, der Vorderkopf jmds., auf Münzen, z.B. Philippei nostri vultus, Philippdor mit meinem K.). – mit einem großen K., capito: mit zwei Köpfen, biceps: mit hundert Kö; [en, centum capitibus. – vom K. bis auf den Fuß, bis auf die Fußspitze, bis an die Zehe,:. capillo usque ad ungues; a vestigio ad verticem: a vertice ad talos oder ad imos talos; ab imis unguibus usque ad verticem summum od. ad capillos summos (alle sprichw. = ganz); auch durch totus (z.B. alqm totum oculis perlustrare). – um einen Kopf größer sein als jmd., capitis longitudine alqm superare. – mit dem Kopf gegen die Wand wollen (sprichw), frenum mordere (Cic. ep. 11, 23, 2). – ich weiß nicht, wo mir der Kopf steht (bin ganz verwirrt im Kopfe), animo sum conturbato et incerto. – ich bin wie vor den K. geschlagen, quasi percussus sum. – du bist nicht auf den [1479] Kopf gefallen, haud stulte sapis. – jmd. vor den K. stoßen, alcis voluntatem offendere. – sich etwas in den K. setzen, ad voluntatem alcis rei faciendae incumbere: sibi fingere alqd (etwas als Idee); sich törichterweise, opipionis errore sibi fingere alqd: jmdm. etw. fest in den K. setzen, alci alqd inculcare: sich in den Kopf setzen, zu etc., animum od. in animum inducere m. folg. Infin. – ich zerbreche mir über etwas den Kopf, alqd torquet ingenium meum. – so viel Köpfe, so viel Sinne (sprichw.), quot homines tot sententiae (Ter. Phorm. 454); quot capitum vivunt, totidem studiorum milia (Hor. sat. 2, 1, 27): nach Köpfen, viritim (Mann für Mann, z.B. stimmen, sententiam ferre): auf den K., in capita (z.B. 11/2 Scheffel ausschreiben, sesquimodios discribere): eine Herde von 25 Köpfen, grex XXV capitum. – auf seinen K. (auf eigenes Risiko), suā sponte; suo Marte. – es geht jmdm. an den K., res capitis alci agitur; caput alcis agitur: es wird den K. nicht kosten, levi poenā defungar od. defungeris: etwas mit dem K. büßen, capite luere alqd.

    Außer den oben angeführten Redensarten wird »Kopf« noch in vielen andern für das gebraucht, dessen Sitz er ist, a) für Gedanken, Vorstellung: sich etwas aus dem K. (Gedanken) schlagen, s. Gedanke a. E. (S. 1003): wie kommt dir so etwas in den K.? quī tibi istuc in mentem venit?: den Kopf verlieren, a mente deseri: den Kopf verloren haben, rationis egere.

    b) Gedächtnis: memoria. – ein guter K., memoria tenax: aus dem K., ex memoria; memoriter; sine scripto (ohne Blatt, z.B. reddere): etwas im K. haben, alqd memoriā tenere: jmdm. etwas aus dem K. bringen, adducere alqm in oblivionem alcis rei.

    c) Geistesfähigkeiten: ingenium (Geist). – mens (Verstand). – ein guter K., ingenium felix (ein begabter); ingenium docile. ingenii docilitas (ein gelehriger). – ein Mensch von gutem K. (od. geradezu: ein guter K.), homo felici od. docili od. acri ingenio: ein ausgezeichneter K. (Mensch), ingenium excellens oder splendidum; homo summo ingenio praeditus: ein schwacher K., s. Schwachkopf: alle großen Köpfe (Menschen), omnes magni: alle großen Köpfe seiner Zeit, ingenia saeculi sui. – den K. anstrengen, ingenii od. mentis vires intendere.

    d) Sinn, Gemütsart, Neigung: animus; in genium. – ein schwacher K., animus infirmus od. imbecillus: ein unruhiger K., inquietus animus (übh.); ingenium inquietum avidumque in novas res (ein aufrührerischer; vgl. unten). – auf seinem K. bestehen, seinen K. aufsetzen, in sententia sua pertinaciterperstare, persistere: nach seinem K. handeln, seinem eigenen K. folgen, suo iudicio od. suo consilio (suis consiliis) uti; sibi od. animo suo morem gerere: bei etwas, suo ingenio facere alqd. – Daher ist »Kopf« auch = Mensch von gewisser Sinnes- od. Gemütsart, z.B. ein närrischer, wunderlicher K., mirum caput: ein unruhiger K., vir inquieti animi (übh.); homo novarum od. novandarum rerum cupidus (ein zu Neuerungen im Staate geneigter [1480] Mensch); seditiosus ac turbulentus civis (zu Aufruhr geneigter Bürger).

    deutsch-lateinisches > Kopf

  • 9 consilium

    cōnsilium, ī, n. (consulo), der Rat, I) aktiv: A) der Rat = die Beratung, Beratschlagung, Beschlußnahme, 1) eig.: consilium u. consilia principum, Liv.: consilia arcana, consilia nocturna, Sall. – adhibere alqm consilio u. alqm od. (bildl.) alqd in consilium, zu Rate, zur Beratung ziehen, Caes. u. Cic.: ire in consilium, sich beraten, Cic.: mittere in consilium, sich beraten lassen, Cic.: habere consilia principum domi, Liv.: consilium habere od. habere coepisse, utrum... an etc., Curt. u. Sen.: alqm od. alqd habere in consilio, jmd. od. etw. zu R. ziehen, seinen Entschluß abhängig machen von jmd. od. etw., Liv., Curt. u.a. (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12): vestris od. arcanis consiliis interesse, Cic. u. Liv.: non interesse consiliis, Liv. – consilium est de alqa re Carthagini, man hält über etw. B. zu K., Liv.: est res sane magni consilii, Cic.: nihil mihi adhuc accidit, quod maioris consilii esset, Cic.: quasi vero consilii sit res, als ob die Sache eine B. erlaubte, Caes.: ergo haec consilii fuerunt, war Gegenstand der Beratung (= hätte man beraten, wohl überlegen müssen), Cic.: quod in eo genere efficere possis tui consilii est, Cic.: id arbitrium negavit sui consilii esse, Nep.: vestrum iam consilium est, non solum meum, quid sit vobis faciendum, Cic. – Insbes., die Beratung, Sitzung einer Behörde, a) des Senates, gew. consilium publicum (Staatsrat) gen., zB. ad c. publicum convenire, Liv.: c. publicum habere, Cic.: consilii publici participem fieri, Cic. – b) eines Richterkollegiums, viros primarios civitatis multos in consilium advocare, zu einer B. berufen, Cic.: venire in consilium publicae quaestionis, Cic.: adesse in consilio, Cic.: mittere iudices in consilium, die R. zur B. schreiten lassen, Cael. in Cic. ep.: ire in consilium, zur B. schreiten, Cic.: consurgitur in consilium, Cic. – c) eines Magistrates u. seiner Beistände, eines Feldherrn u. seiner Unterbefehlshaber (»der Kriegsrat«), consilium habere, Cic., Caes. u.a.: consilium habere de Histrico bello, Liv.: consilium habere, omnibusne... an, etc., Liv.: esse, adesse alci in consilio, Cic.: dare alqm alci in consilium, zur B. = als Berater, Nep.

    2) meton., der Rat = die Versammlung der beratenden Personen, c. bonorum atque sapientium, Quint.: advocari in consilia amicorum, Quint.: consilium amicorum habere, Nep.: consilium propinquorum (Familienrat) adhibere, Liv.: amicos in consilium rogare, Sen. – bei Dichtern auch v. einer Pers., der Berater, Ratgeber, ille ferox hortator pugnae consiliumque fuit, Ov. trist. 4, 2, 32: v. weibl. Pers., Clymene Aethraque, quae mihi sunt comites consiliumque duae, Ov. her. 17, 268; u. so auch Ov. fast. 3, 276. – Insbes.: a) eine beratende Behörde, ein beratendes Kollegium, ein beratender Ausschuß. So v. Senate = das Ratskollegium, die Ratsversammlung (griech. βουλή), gew. c. publicum, Staatsrat, Cic., od. summum c. orbis terrae, u. erklärend, senatus, id est, orbis terrae c., Reichsrat, Cic.: orbis terrae sanctissimum gravissimumque consilium, Cic.: unum liberae civitatis c., senatus, Cic. – c. sanctius, ein engerer Ausschuß des Senates zu Karthago, Liv., u. (= ἀπόκλητοι) der engere Rat der Ätolier, Liv. – consilia sortiri semestria, engere Ausschüsse des Senates, Kommissionen, Suet. – v. Richterkollegium, c. publicum, Staatsrat, Cic.: c. sanctissimum, v. Areopag, Val. Max.: ex senatu in hoc consilium delecti estis, Cic.: quaesitore consilioque delecto, Cic.: de uno reo consilium cogitur, Quint.: alterna consilia reicere, Cic.: consilium dimittere, Cic. – v. einem engern Rat, Ausschuß der Zentumvirn (da das Richterkollegium der Zentumvirn in vier solcher Ausschüsse zerfiel, die entweder einzeln verschiedene Prozesse od. in Plenarsitzung einen wichtigen Prozeß entschieden), sedebant centum et octoginta iudices; tot enim quattuor consiliis colliguntur, Plin. ep. 6, 33, 3: omnibus non solum consiliis sed etiam sententiis superior discessit, Val. Max. 7, 7, 1. – b) die beratenden Beistände, der Beirat, Rat, des römischen Königs (als Richter), des Prätors (als Einzelrichter), des röm. Feldherrn, des Statthalters, ausländischer Feldherren u. Fürsten, bes. oft Kriegsrat, Kriegsgericht, c. militare, Liv.: c. castrense (Ggstz. patres, der Senat), Liv.: consilii bellici auctores, die Stimmführer im Kriegsrat, Cic. – cum Tatio in regium consilium delegit principes (v. Romulus), Liv.: cognitiones capitalium rerum sine consiliis per se solus exercebat (v. Könige Tarquinius), Liv.: cum consilio causam Mamertinorum cognoscere (v. Prätor), Cic. – consilium convocare, Caes., od. advocare, Liv.: eorum consilium habere, Sall.: consilium dimittere, dimittere atque ablegare, Cic.: rem ad consilium deferre, Caes., od. referre, Nep.: ex consilii sententia in custodiam coniectus, Nep.

    B) der Rat = das Vermögen, eine Sache zu überlegen, die Überlegung, besonnene Klugheit, Einsicht (bes. oft die staatsmännische), u. in Tätigkeit = die besonnene, kluge Berechnung, die Absicht (vgl. Ruhnken Ter. Andr. 3, 5, 2), magnitudo cum animi tum etiam ingenii atque consilii, Cic.: vir magni, maximi consilii, Caes. u. Nep.: homo minimi consilii, Cic.: mulier imbecilli consilii, Cic.: consilii plenus, Plaut. u. Nep.: tam iners, tam nulli consili sum, Ter. Andr. 608 (vgl. Cic. Rosc. com. 48): animal hoc plenum rationis et consilii (vom Menschen), Cic.: barbaris consilium non defuit, Caes.: simul consilium cum re amisisti? hast mit dem Gelde auch den Kopf verloren? Ter.: consilio valere, Cic.: aetate et consilio ceteros anteire, Sall. fr.: acta illa res est animo virili, consilio puerili, Cic.: ratio bono consilio a dis immortalibus data, mit reiflicher Überlegung, aus gutem Grunde, Cic.: u. so id fecisse bono consilio, Cic. – in bezug auf lebl. Subjj., vis consilii expers, Hor.: quae res in se neque consilium neque modum habet ullum, Ter.

    II) passiv, der Rat, der gefaßt wird u. der jmdm. gegeben wird, a) der Rat, der gefaßt wird, der Ratschluß, Beschluß, Entschluß (die Entschließung), die Maßnahme, Maßregel, Bestrebung, die vorgefaßte Absicht, der gefaßte Gedanke, der Anschlag, der leitende Grundsatz od. die leitenden Grundsätze, der leitende Geist, das leitende Prinzip, das leitende Interesse, auch die getroffene Vorkehrung, das beabsichtigte Beginnen (Ggstz. conatus, factum, u. im Plur. Ggstz. conatus, conata, eventa, acta, facta), α) übh.: consilii auctor, consilii socius, Liv.: administer consiliorum tuorum, Cic. – certus consilii (fest im E.), Sen. de brev. vit. 3, 3. Tac. hist. 2, 46; Ggstz. incertus consilii, Ter. Phorm. 578. Curt. 8, 10 (37), 27, od. dubius consilii, Iustin. 2, 13, 1. – c. amentissimum alcis, Cic.: audax, Liv.: calidum, calidius, Liv. (s. Fabri Liv. 22, 24, 2): u. so consilia calida (Ggstz. quieta et cogitata), Cic.: c. callidum, Ter.: consilia certa (Ggstz. incerta), Ter.: clandestinum (Intrige), Caes.: c. crudele, Cic.: consilia domestica (Kabinettsbefehle), Liv.: c. fidele, aus Treue (Anhänglichkeit) hervorgegangen, Liv.: c. infelix (unseliger Gedanke), Liv.: c. immaturum, Liv.: consilia mala, Sen.: consilia mediocria, gewöhnliche, nicht sonderlich gefährliche, Cic.: c. periculosum, Val. Max.: consilia perniciosa rei publicae, Cic.: c. plenum sceleris et audaciae, Cic.: consilia prava, krumme Wege (Ggstz. recta), Liv.: c. stultum, Cic.: consilia subita et repentina, Caes.: c. temerarium, Vell.: c. urbanum, der Beschluß innerer Politik, Cic. – c. aedificationis od. aedificandi, Bauplan, Cic.: regni consilia, Absichten auf Alleinherrschaft, Liv.: belli pacisque consilia, äußere u. innere Politik, Liv.: consilia caedis (Mordanschläge) adversum (gegen) imperatorem, Tac. ann. 6, 8: consilia eorum de tyrannicidio, Plin. 34, 72. – abicere consilium profectionis, Cic., od. aedificandi, Cic., od. mittendi Hannibalis, Liv.: afferre (erteilen) consilium, Liv. u. Curt. – capere consilium, Cic., u. consilium ex tempore od. ex re et ex tempore, Cic.: capere sibi consilium, Caes., u. sibi separatim a reliquis, Caes.: u. bes. capere consilium m. folg. Genet. Gerundii od. Gerundivi, zB. migrandi, Liv.: belli renovandi legionisque opprimendae, Caes.; od. m. folg. Infin., zB. non adesse, Cic.: ex oppido profugere, Caes.; od. m. folg. ut u. Konj., zB. subito consilium cepi, ut antequam luceret exirem, Cic.: temerarium capit consilium, ut nocte Indebili obviam iret, Liv. (s. Weißenb. Liv. 25, 34, 7). – consilium consistit (steht fest), Cic.: coquere secreto ab aliis consilia, Liv.: concoquere clandestina consilia (Ränke schmieden), Liv.: credere alci consilia omnia, Ter. – denudare alci consilium suum, Liv.: detegere consilium, Liv.: deponere adeundae Syriae consilium, Caes.: desistere consilio, Caes.: deterreri ab eo consilio iniquitate loci, Liv.: in quinquagesimum et sexagesimum annum differre sana consilia, Sen. – enuntiare sociorum consilia adversariis, Cic. – est consilium, non est consilium m. folg. Infin. (s. Fabri Sall. Cat. 4, 1 u. Liv. 21, 63, 2), zB. ibi Pomptinium exspectare, Cic.: consilium erat hiemando continuare bellum, Liv.: quos silentio praeterire non fuit consilium, Sall.: m. folg. ut u. Konj., ut filius cum illa habitet apud te, hoc vostrum consilium fuit, Ter. Phorm. 934: ea uti acceptā mercede deseram, non est consilium, Sall. Iug. 85, 8: consilium esse rati, ut se militibus committerent, Liv. 24, 30, 12. – quid sui consilii sit (was sein Plan sei) proponit od. ostendit, Caes. (s. die Auslgg. zu Caes. b. G. 1, 21, 2): quibus id consilii fuisse, ut etc., Caes. – haesitare inter revertendi fugiendique consilium, Curt.: ipse Romam venirem, si satis consilium quadam de re haberem, hinlänglich mit mir im reinen wäre, Cic. – impedire aedificationis consilium, Cic.: inire consilium multae calliditatis, Ov.: inire consilia occulta, Liv.: inire consilium de morte ac de bonis alcis, Cic.: inire consilia clam de bello, Caes.: inire consilium contra alqm od. contra alcis vitam, Cic.: inire consilium ad eius interfectionem, Lampr. Commod. 4, 1: inire consilium m. folg. Genet. Gerundii od. Gerundivi, zB. occidendi te consilium inivimus, Curt.: inire c. senatus interficiendi, Cic.: inire cum alqo consilia interficiendi Caesaris, Vell.: selten m. folg. Infin., iniit consilia reges Lacedaemoniorum tollere, Nep. Lys. 3, 1: od. m. folg. indir. Fragesatz, consilia inibat, quemadmodum etc., Caes. b. G. 7, 43, 5. – scito labare meum consilium, Cic. – minuere consilium suum, von seinem Pl. abgehen, seinen Pl. ändern, Ter.: mutare consilium, Cic. – omnibus alcis consiliis occurrere atque obsistere, Cic.: perimere alcis consilium, gänzlich vereiteln (v. Umständen), Cic.: patefacere consilia, Caes.: patēre consilia tua sentis? Cic.: perficere consilium, Suet. Cal. 56, 1: non paenitet consilii nostri, Cic. – regere omnem rem publicam consilio quodam (nach gewissen Grundsätzen, nach einem gewissen Prinzip), Cic. – omnia utriusque consilia ad concordiam spectaverunt, Cic.: vel suscipere vel ponere vitae necisque consilium, Plin. ep. – his consiliis uti iisdem, von denselben Grundsätzen sich leiten lassen, Cic. – u. sive casu sive consilio (nach dem Ratschluß) deorum immortalium, Caes. – u. so oft Abl. consilio = mit Absicht, absichtlich, si consilio id fecisset, Cic.: bes. m. Ggstz. casu (zufällig), zB. qui casu peccat... qui consilio est nocens, Phaedr.: qui me in consulatu non casu potius existimaret quam consilio fortem fuisse, Cic.; od. m. Ggstz. forte (von ungefähr), zB. pars forte, pars consilio oblati, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 49, 14); od. mit Ggstz. suā sponte (aus freien Stücken, von selbst), zB. secutum suā sponte est, velut consilio petitum esset, ut vilior ob ea regi Hannibal esset, Liv. – ebenso oft privato consilio, privatis consiliis = im Privatinteresse, aus Sonderinteressen, durch selbstgetroffene Maßregeln, auf eigene Hand (Ggstz. publico consilio, publicis consiliis), zB navis privato consilio aministrabatur, Caes.: privato consilio exercitus comparaverunt, Cic.: id suo privato, non publico fecit consilio, Nep.: non publicis magis consiliis quam privatis munire opes, Liv. – nullo publico consilio, durch keinen Beschluß einer gesetzlichen Staatsgewalt, Cic. – β) als milit. t. t., der listige Kriegsplan, die Kriegslist (vollst. consilium imperatorium, Cic., od. consilium imperatoriae artis, Val. Max., griech. στρατήγημα), c. fallax, Liv.: tali consilio proditores perculit, Nep.: singulari nostrorum militum virtuti consilia cuiusque modi Gallorum occurrebant, Caes.

    b) der Rat, der erteilt, die Ansicht, die mitgeteilt wird, die Maßregel, die angeraten wird, der Ratschlag, die Eingebung, inops consilii, Liv.: orba consilio auxilioque (rat- u. hilflos) res Gabina, Liv. – c. bonum, utile, Sen.: fidele, Curt.: minus fidele, Cic.: vetus ac familiare consilium (ein alter R., ein Familienvermächtnis), Liv. – alci consilium dare, Cic.: bonum consilium dare, Sen.: dare alci minus fidele consilium, Cic.: dare alci consilia recta, Ter., Ggstz. prava, Phaedr.: qui dedit mihi consilium ut facerem, Ter. eun. 1045: non deesse alci consilio, Cic.: egere consilii od. consilio (Ggstz. abundare consilio), Cic.: impertire alci aliquid sui consilii, Cic.: iuvare alqm consilio, Cic.: iuvare alqm operā et consilio, operā consilioque, aut opera aut consilio bono, aut consilio aut re, mit Rat u. Tat, Plaut. u. Ter. (s. Brix Plaut. mil. 137); vgl. consilio atque opibus alcis adiuvatur res publica, Cic.: neglegere alcis salutare consilium, Val. Max.: parēre alcis fidelissimis atque amantissimis consiliis, Cic.: petere ab alqo consilium, Cic.: alcis consilia sequi (befolgen), Liv.: spernere alcis consilium, Curt.: alcis consilio uti, Cic.: arbitrio consilioque auris uti, sein Ohr befragen, Gell.: suo consilio uti, seinem Sinne, Kopfe folgen, Caes.

    lateinisch-deutsches > consilium

  • 10 consilium

    cōnsilium, ī, n. (consulo), der Rat, I) aktiv: A) der Rat = die Beratung, Beratschlagung, Beschlußnahme, 1) eig.: consilium u. consilia principum, Liv.: consilia arcana, consilia nocturna, Sall. – adhibere alqm consilio u. alqm od. (bildl.) alqd in consilium, zu Rate, zur Beratung ziehen, Caes. u. Cic.: ire in consilium, sich beraten, Cic.: mittere in consilium, sich beraten lassen, Cic.: habere consilia principum domi, Liv.: consilium habere od. habere coepisse, utrum... an etc., Curt. u. Sen.: alqm od. alqd habere in consilio, jmd. od. etw. zu R. ziehen, seinen Entschluß abhängig machen von jmd. od. etw., Liv., Curt. u.a. (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12): vestris od. arcanis consiliis interesse, Cic. u. Liv.: non interesse consiliis, Liv. – consilium est de alqa re Carthagini, man hält über etw. B. zu K., Liv.: est res sane magni consilii, Cic.: nihil mihi adhuc accidit, quod maioris consilii esset, Cic.: quasi vero consilii sit res, als ob die Sache eine B. erlaubte, Caes.: ergo haec consilii fuerunt, war Gegenstand der Beratung (= hätte man beraten, wohl überlegen müssen), Cic.: quod in eo genere efficere possis tui consilii est, Cic.: id arbitrium negavit sui consilii esse, Nep.: vestrum iam consilium est, non solum meum, quid sit vobis faciendum, Cic. – Insbes., die Beratung, Sitzung einer Behörde, a) des Senates, gew. consilium publicum
    ————
    (Staatsrat) gen., zB. ad c. publicum convenire, Liv.: c. publicum habere, Cic.: consilii publici participem fieri, Cic. – b) eines Richterkollegiums, viros primarios civitatis multos in consilium advocare, zu einer B. berufen, Cic.: venire in consilium publicae quaestionis, Cic.: adesse in consilio, Cic.: mittere iudices in consilium, die R. zur B. schreiten lassen, Cael. in Cic. ep.: ire in consilium, zur B. schreiten, Cic.: consurgitur in consilium, Cic. – c) eines Magistrates u. seiner Beistände, eines Feldherrn u. seiner Unterbefehlshaber (»der Kriegsrat«), consilium habere, Cic., Caes. u.a.: consilium habere de Histrico bello, Liv.: consilium habere, omnibusne... an, etc., Liv.: esse, adesse alci in consilio, Cic.: dare alqm alci in consilium, zur B. = als Berater, Nep.
    2) meton., der Rat = die Versammlung der beratenden Personen, c. bonorum atque sapientium, Quint.: advocari in consilia amicorum, Quint.: consilium amicorum habere, Nep.: consilium propinquorum (Familienrat) adhibere, Liv.: amicos in consilium rogare, Sen. – bei Dichtern auch v. einer Pers., der Berater, Ratgeber, ille ferox hortator pugnae consiliumque fuit, Ov. trist. 4, 2, 32: v. weibl. Pers., Clymene Aethraque, quae mihi sunt comites consiliumque duae, Ov. her. 17, 268; u. so auch Ov. fast. 3, 276. – Insbes.: a) eine beratende Behörde, ein beratendes Kollegium, ein beratender Ausschuß. So v.
    ————
    Senate = das Ratskollegium, die Ratsversammlung (griech. βουλή), gew. c. publicum, Staatsrat, Cic., od. summum c. orbis terrae, u. erklärend, senatus, id est, orbis terrae c., Reichsrat, Cic.: orbis terrae sanctissimum gravissimumque consilium, Cic.: unum liberae civitatis c., senatus, Cic. – c. sanctius, ein engerer Ausschuß des Senates zu Karthago, Liv., u. (= ἀπόκλητοι) der engere Rat der Ätolier, Liv. – consilia sortiri semestria, engere Ausschüsse des Senates, Kommissionen, Suet. – v. Richterkollegium, c. publicum, Staatsrat, Cic.: c. sanctissimum, v. Areopag, Val. Max.: ex senatu in hoc consilium delecti estis, Cic.: quaesitore consilioque delecto, Cic.: de uno reo consilium cogitur, Quint.: alterna consilia reicere, Cic.: consilium dimittere, Cic. – v. einem engern Rat, Ausschuß der Zentumvirn (da das Richterkollegium der Zentumvirn in vier solcher Ausschüsse zerfiel, die entweder einzeln verschiedene Prozesse od. in Plenarsitzung einen wichtigen Prozeß entschieden), sedebant centum et octoginta iudices; tot enim quattuor consiliis colliguntur, Plin. ep. 6, 33, 3: omnibus non solum consiliis sed etiam sententiis superior discessit, Val. Max. 7, 7, 1. – b) die beratenden Beistände, der Beirat, Rat, des römischen Königs (als Richter), des Prätors (als Einzelrichter), des röm. Feldherrn, des Statthalters, ausländischer Feldherren u. Fürsten, bes. oft Kriegsrat, Kriegsgericht, c.
    ————
    militare, Liv.: c. castrense (Ggstz. patres, der Senat), Liv.: consilii bellici auctores, die Stimmführer im Kriegsrat, Cic. – cum Tatio in regium consilium delegit principes (v. Romulus), Liv.: cognitiones capitalium rerum sine consiliis per se solus exercebat (v. Könige Tarquinius), Liv.: cum consilio causam Mamertinorum cognoscere (v. Prätor), Cic. – consilium convocare, Caes., od. advocare, Liv.: eorum consilium habere, Sall.: consilium dimittere, dimittere atque ablegare, Cic.: rem ad consilium deferre, Caes., od. referre, Nep.: ex consilii sententia in custodiam coniectus, Nep.
    B) der Rat = das Vermögen, eine Sache zu überlegen, die Überlegung, besonnene Klugheit, Einsicht (bes. oft die staatsmännische), u. in Tätigkeit = die besonnene, kluge Berechnung, die Absicht (vgl. Ruhnken Ter. Andr. 3, 5, 2), magnitudo cum animi tum etiam ingenii atque consilii, Cic.: vir magni, maximi consilii, Caes. u. Nep.: homo minimi consilii, Cic.: mulier imbecilli consilii, Cic.: consilii plenus, Plaut. u. Nep.: tam iners, tam nulli consili sum, Ter. Andr. 608 (vgl. Cic. Rosc. com. 48): animal hoc plenum rationis et consilii (vom Menschen), Cic.: barbaris consilium non defuit, Caes.: simul consilium cum re amisisti? hast mit dem Gelde auch den Kopf verloren? Ter.: consilio valere, Cic.: aetate et consilio ceteros anteire, Sall. fr.: acta illa res est animo virili,
    ————
    consilio puerili, Cic.: ratio bono consilio a dis immortalibus data, mit reiflicher Überlegung, aus gutem Grunde, Cic.: u. so id fecisse bono consilio, Cic. – in bezug auf lebl. Subjj., vis consilii expers, Hor.: quae res in se neque consilium neque modum habet ullum, Ter.
    II) passiv, der Rat, der gefaßt wird u. der jmdm. gegeben wird, a) der Rat, der gefaßt wird, der Ratschluß, Beschluß, Entschluß (die Entschließung), die Maßnahme, Maßregel, Bestrebung, die vorgefaßte Absicht, der gefaßte Gedanke, der Anschlag, der leitende Grundsatz od. die leitenden Grundsätze, der leitende Geist, das leitende Prinzip, das leitende Interesse, auch die getroffene Vorkehrung, das beabsichtigte Beginnen (Ggstz. conatus, factum, u. im Plur. Ggstz. conatus, conata, eventa, acta, facta), α) übh.: consilii auctor, consilii socius, Liv.: administer consiliorum tuorum, Cic. – certus consilii (fest im E.), Sen. de brev. vit. 3, 3. Tac. hist. 2, 46; Ggstz. incertus consilii, Ter. Phorm. 578. Curt. 8, 10 (37), 27, od. dubius consilii, Iustin. 2, 13, 1. – c. amentissimum alcis, Cic.: audax, Liv.: calidum, calidius, Liv. (s. Fabri Liv. 22, 24, 2): u. so consilia calida (Ggstz. quieta et cogitata), Cic.: c. callidum, Ter.: consilia certa (Ggstz. incerta), Ter.: clandestinum (Intrige), Caes.: c. crudele, Cic.: consilia domestica (Kabinettsbefehle), Liv.: c. fidele, aus Treue (An-
    ————
    hänglichkeit) hervorgegangen, Liv.: c. infelix (unseliger Gedanke), Liv.: c. immaturum, Liv.: consilia mala, Sen.: consilia mediocria, gewöhnliche, nicht sonderlich gefährliche, Cic.: c. periculosum, Val. Max.: consilia perniciosa rei publicae, Cic.: c. plenum sceleris et audaciae, Cic.: consilia prava, krumme Wege (Ggstz. recta), Liv.: c. stultum, Cic.: consilia subita et repentina, Caes.: c. temerarium, Vell.: c. urbanum, der Beschluß innerer Politik, Cic. – c. aedificationis od. aedificandi, Bauplan, Cic.: regni consilia, Absichten auf Alleinherrschaft, Liv.: belli pacisque consilia, äußere u. innere Politik, Liv.: consilia caedis (Mordanschläge) adversum (gegen) imperatorem, Tac. ann. 6, 8: consilia eorum de tyrannicidio, Plin. 34, 72. – abicere consilium profectionis, Cic., od. aedificandi, Cic., od. mittendi Hannibalis, Liv.: afferre (erteilen) consilium, Liv. u. Curt. – capere consilium, Cic., u. consilium ex tempore od. ex re et ex tempore, Cic.: capere sibi consilium, Caes., u. sibi separatim a reliquis, Caes.: u. bes. capere consilium m. folg. Genet. Gerundii od. Gerundivi, zB. migrandi, Liv.: belli renovandi legionisque opprimendae, Caes.; od. m. folg. Infin., zB. non adesse, Cic.: ex oppido profugere, Caes.; od. m. folg. ut u. Konj., zB. subito consilium cepi, ut antequam luceret exirem, Cic.: temerarium capit consilium, ut nocte Indebili obviam iret, Liv. (s. Weißenb. Liv. 25, 34, 7). – consilium consi-
    ————
    stit (steht fest), Cic.: coquere secreto ab aliis consilia, Liv.: concoquere clandestina consilia (Ränke schmieden), Liv.: credere alci consilia omnia, Ter. – denudare alci consilium suum, Liv.: detegere consilium, Liv.: deponere adeundae Syriae consilium, Caes.: desistere consilio, Caes.: deterreri ab eo consilio iniquitate loci, Liv.: in quinquagesimum et sexagesimum annum differre sana consilia, Sen. – enuntiare sociorum consilia adversariis, Cic. – est consilium, non est consilium m. folg. Infin. (s. Fabri Sall. Cat. 4, 1 u. Liv. 21, 63, 2), zB. ibi Pomptinium exspectare, Cic.: consilium erat hiemando continuare bellum, Liv.: quos silentio praeterire non fuit consilium, Sall.: m. folg. ut u. Konj., ut filius cum illa habitet apud te, hoc vostrum consilium fuit, Ter. Phorm. 934: ea uti acceptā mercede deseram, non est consilium, Sall. Iug. 85, 8: consilium esse rati, ut se militibus committerent, Liv. 24, 30, 12. – quid sui consilii sit (was sein Plan sei) proponit od. ostendit, Caes. (s. die Auslgg. zu Caes. b. G. 1, 21, 2): quibus id consilii fuisse, ut etc., Caes. – haesitare inter revertendi fugiendique consilium, Curt.: ipse Romam venirem, si satis consilium quadam de re haberem, hinlänglich mit mir im reinen wäre, Cic. – impedire aedificationis consilium, Cic.: inire consilium multae calliditatis, Ov.: inire consilia occulta, Liv.: inire consilium de morte ac de bonis alcis, Cic.: inire consilia clam de bello, Caes.: inire consilium
    ————
    contra alqm od. contra alcis vitam, Cic.: inire consilium ad eius interfectionem, Lampr. Commod. 4, 1: inire consilium m. folg. Genet. Gerundii od. Gerundivi, zB. occidendi te consilium inivimus, Curt.: inire c. senatus interficiendi, Cic.: inire cum alqo consilia interficiendi Caesaris, Vell.: selten m. folg. Infin., iniit consilia reges Lacedaemoniorum tollere, Nep. Lys. 3, 1: od. m. folg. indir. Fragesatz, consilia inibat, quemadmodum etc., Caes. b. G. 7, 43, 5. – scito labare meum consilium, Cic. – minuere consilium suum, von seinem Pl. abgehen, seinen Pl. ändern, Ter.: mutare consilium, Cic. – omnibus alcis consiliis occurrere atque obsistere, Cic.: perimere alcis consilium, gänzlich vereiteln (v. Umständen), Cic.: patefacere consilia, Caes.: patēre consilia tua sentis? Cic.: perficere consilium, Suet. Cal. 56, 1: non paenitet consilii nostri, Cic. – regere omnem rem publicam consilio quodam (nach gewissen Grundsätzen, nach einem gewissen Prinzip), Cic. – omnia utriusque consilia ad concordiam spectaverunt, Cic.: vel suscipere vel ponere vitae necisque consilium, Plin. ep. – his consiliis uti iisdem, von denselben Grundsätzen sich leiten lassen, Cic. – u. sive casu sive consilio (nach dem Ratschluß) deorum immortalium, Caes. – u. so oft Abl. consilio = mit Absicht, absichtlich, si consilio id fecisset, Cic.: bes. m. Ggstz. casu (zufällig), zB. qui casu peccat... qui consilio est nocens, Phaedr.: qui
    ————
    me in consulatu non casu potius existimaret quam consilio fortem fuisse, Cic.; od. m. Ggstz. forte (von ungefähr), zB. pars forte, pars consilio oblati, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 49, 14); od. mit Ggstz. suā sponte (aus freien Stücken, von selbst), zB. secutum suā sponte est, velut consilio petitum esset, ut vilior ob ea regi Hannibal esset, Liv. – ebenso oft privato consilio, privatis consiliis = im Privatinteresse, aus Sonderinteressen, durch selbstgetroffene Maßregeln, auf eigene Hand (Ggstz. publico consilio, publicis consiliis), zB navis privato consilio aministrabatur, Caes.: privato consilio exercitus comparaverunt, Cic.: id suo privato, non publico fecit consilio, Nep.: non publicis magis consiliis quam privatis munire opes, Liv. – nullo publico consilio, durch keinen Beschluß einer gesetzlichen Staatsgewalt, Cic. – β) als milit. t. t., der listige Kriegsplan, die Kriegslist (vollst. consilium imperatorium, Cic., od. consilium imperatoriae artis, Val. Max., griech. στρατήγημα), c. fallax, Liv.: tali consilio proditores perculit, Nep.: singulari nostrorum militum virtuti consilia cuiusque modi Gallorum occurrebant, Caes.
    b) der Rat, der erteilt, die Ansicht, die mitgeteilt wird, die Maßregel, die angeraten wird, der Ratschlag, die Eingebung, inops consilii, Liv.: orba consilio auxilioque (rat- u. hilflos) res Gabina, Liv. – c. bonum, utile, Sen.: fidele, Curt.: minus fidele, Cic.:
    ————
    vetus ac familiare consilium (ein alter R., ein Familienvermächtnis), Liv. – alci consilium dare, Cic.: bonum consilium dare, Sen.: dare alci minus fidele consilium, Cic.: dare alci consilia recta, Ter., Ggstz. prava, Phaedr.: qui dedit mihi consilium ut facerem, Ter. eun. 1045: non deesse alci consilio, Cic.: egere consilii od. consilio (Ggstz. abundare consilio), Cic.: impertire alci aliquid sui consilii, Cic.: iuvare alqm consilio, Cic.: iuvare alqm operā et consilio, operā consilioque, aut opera aut consilio bono, aut consilio aut re, mit Rat u. Tat, Plaut. u. Ter. (s. Brix Plaut. mil. 137); vgl. consilio atque opibus alcis adiuvatur res publica, Cic.: neglegere alcis salutare consilium, Val. Max.: parēre alcis fidelissimis atque amantissimis consiliis, Cic.: petere ab alqo consilium, Cic.: alcis consilia sequi (befolgen), Liv.: spernere alcis consilium, Curt.: alcis consilio uti, Cic.: arbitrio consilioque auris uti, sein Ohr befragen, Gell.: suo consilio uti, seinem Sinne, Kopfe folgen, Caes.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consilium

  • 11 consilium

    consĭlĭum, ii, n. [from con and root sal-; Sanscr. sar-; cf. consul], deliberation, consultation, a considering together, counsel (cf. concilium; very freq. in all periods and species of composition).
    I.
    Prop.:

    consulta sunt consilia,

    are finished, at an end, Plaut. Truc. 1, 2, 7:

    quid in consilio consuluistis?

    id. Bacch. 1, 1, 6 Ritschl:

    consilium volo capere unā tecum,

    Ter. Eun. 3, 5, 66:

    neque pol consili locum habeo neque ad auxilium copiam,

    id. And. 2, 1, 20:

    cum aliquo consilia conferre,

    Cic. Phil. 2, 15, 38 (v. confero, I. B.):

    saepe in senatu consilia versata sunt,

    Quint. 12, 2, 21; 7, 4, 2:

    quasi vero consilii sit res, et non necesse sit, etc.,

    as if the matter were yet open for deliberation, Caes. B. G. 7, 38; cf. Nep. Con. 4, 2:

    quid efficere possis, tui consilii est,

    is for you to consider, Cic. Fam. 3, 2, 2:

    vestrum jam consilium est. non solum meum, quid sit vobis faciendum,

    id. ib. 14, 14, 1: quid aetati credendum sit, quid nomini, magni consilii est, id. Att. 15, 12, 2; cf.:

    nihil mihi adhuc accidit, quod majoris consilii esset,

    id. ib. 10, 1, 3:

    in consilio habere,

    Quint. 8, 2, 23:

    fit publici consilii particeps,

    Cic. Cat. 1, 1, 2; cf. Quint. 12, 3, 1; 3, 8, 4:

    nocturna,

    Sall. C. 42, 2:

    arcanis ut interesset,

    Liv. 35, 18, 2 et saep.—
    II.
    Meton.
    A.
    In abstr.
    1.
    A conclusion made with consideration, a determination, resolution, measure, plan, purpose, intention, Quint. 6, 5, 3; cf.:

    consilium est aliquid faciendi aut non faciendi excogitata ratio,

    Cic. Inv. 1, 25, 36; 2, 9, 31:

    certum,

    Ter. And. 2, 3, 16:

    callidum,

    id. ib. 3, 4, 10:

    ut sunt Gallorum subita et repentina consilia,

    Caes. B. G. 3, 8:

    aliquid communi consilio agere,

    id. ib.:

    consilium communicaverunt perfeceruntque,

    Suet. Calig. 56:

    aedificandi consilium abicere,

    Cic. Att. 5, 11, 6; Liv. 33, 41, 5; Tac. A. 4, 4:

    deponere,

    Caes. B. C. 3, 103.—And of the purpose. as opp. to the act, etc.:

    quod initio scripsi, totius facti tui judicium non tam ex consilio tuo quam ex eventu homines esse facturos,

    Cic. Fam. 1, 7, 5:

    quasi exitus rerum, non hominum consilia, legibus vindicentur,

    id. Mil. 7, 19:

    mentem peccare, non corpus, et unde consilium afuerit culpam abesse,

    Liv. 1, 58, 9. —Often with epithets characterizing the person who forms the purpose, etc.:

    amentissimum,

    Cic. Att. 7, 10 init.:

    audax,

    Liv. 25, 38, 18; 35, 32, 13:

    fortissima cousilia,

    id. 25, 38, 18:

    fidele,

    Cic. Agr. 2, 3, 5; Curt. 6, 4, 8:

    providens,

    Gell. 3, 7, 8:

    malum,

    id. 4, 5, 5:

    temerarium,

    Vell. 2, 120, 2:

    incautum,

    Cic. Att. 8, 9, 3:

    lene,

    Hor. C. 3, 4, 41:

    praeceps,

    Suet. Aug. 8:

    repudio quod consilium primum intenderam,

    Ter. And. 4, 3, 18:

    eo consilio, uti frumento Caesarem intercluderet,

    Caes. B. G. 1, 48; 2, 9; Cic. Fin. 1, 21, 72 fin.; Sall. C. 57, 1:

    quo consilio huc imus?

    Ter. Eun. 5, 7, 1;

    also: hoc consilio ut,

    Nep. Milt. 5, 3: privato consilio, on one's own account (opp. publico consilio, in the name or behalf of the state):

    qui contra consulem privato consilio exercitus comparaverunt,

    Cic. Phil. 3, 6, 14; Caes. B. C. 3, 14; Nep. Pelop. 1, 2.—Sometimes absol. consilio adverbially, intentionally, designedly:

    casu potius quam consilio,

    Cic. Fam. 5, 2, 8:

    consul, seu forte, seu consilio, Venusiam perfugit,

    Liv. 22, 49, 14; 35, 14, 4; Verg. A. 7, 216.—
    b.
    Esp. in the phrases,
    (α).
    Consilium capere, to form a purpose or plan, to resolve, decide, determine:

    neque, quid nunc consili capiam, scio, De virgine istac,

    Ter. Eun. 5, 2, 27: consilium capere with a gen. gerund., Caes. B. G. 3, 2; 5, 29; Cic. Att. 5, 11, 6; Liv. 39, 51, 3; 43, 3, 7; 35, 34, 4; 10, 38, 6; Sall. C. 16, 4; Curt. 8, 6, 8; 8, 7, 1; Tac. A. 6, 26; Suet. Vesp. 6; Quint. 11, 3, 180; Just. 2, 13, 5; 34, 4, 1; cf. with gen.:

    profectionis et reversionis meae,

    Cic. Phil. 1, 1, 1.—With inf., Cic. Quint. 16, 53 fin.; Caes. B. G. 7, 71; Nep. Lys. 3, 1; Liv. 44, 11, 6 al.—With ut:

    capio consilium, ut senatum congerronum convocem,

    Plaut. Most. 5, 1, 8:

    consilium ceperunt plenum sceleris, ut nomen hujus deferrent,

    Cic. Rosc. Am. 10, 28; id. Verr. 2, 1, 54, § 140:

    consilium cepi, ut antequam luceret exirem,

    id. Att. 7. 10; id. Tull. 14, 34; Liv. 25, 34, 7.—And with inf.:

    consilium cepit... iter in urbem patefacere,

    Liv. 44, 11, 7:

    hominis fortunas evertere,

    Cic. Quint. 16, 53:

    Heraclius capit consilium... non adesse ad judicium,

    id. Verr. 2, 2, 17, § 41:

    ex oppido profugere,

    Caes. B. G. 7, 26; 7, 71; Just. 35, 1, 3.—
    (β).
    In the same sense, inire consilium, with similar construction:

    inita sunt consilia urbis delendae,

    Cic. Mur. 37, 80; 38, 81:

    regni occupandi consilium inire,

    Liv. 2, 8, 2; 6, 17, 7; 7, 38, 5:

    jus gentium cujus violandi causā consilium initum erat,

    id. 38, 25, 8; 4, 11, 4:

    sceleris conandi consilia inierat,

    Vell. 2, 35, 5; 2, 80, 6:

    Graeci consilium ineunt interrumpendi pontis,

    Just. 2, 13, 5; Suet. Calig. 48:

    iniit consilia reges Lacedaemoniorum tollere,

    Nep. Lys. 3, 1:

    consilia inibat, quemadmodum, etc.,

    Caes. B. G. 7, 43:

    de bello consilia inire incipiunt,

    id. ib. 7, 1:

    cum de recuperandā libertate consilium initum videretur,

    id. ib. 5, 27:

    consilia inita de regno,

    Liv. 4, 15, 4:

    atrox consilium init, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 41.—
    (γ).
    Freq. consilium est, with and without inf., I purpose:

    ita facere,

    Plaut. Mil. 2, 3, 73; Ter. Hec. 3, 5, 44; Cic. Att. 5, 5, 1; Sall. C. 4, 1; 53, 6; Liv. 21, 63, 2; Sall. H. Fragm. 4, 61, 16 Dietsch. —Rarely with ut:

    ut filius Cum illà habitet... hoc nostrum consilium fuit,

    Ter. Phorm. 5, 8, 41:

    ea uti acceptā mercede deseram, non est consilium,

    Sall. J. 85, 8; and absol.:

    quid sui consilii sit, ostendit,

    Caes. B. G. 1, 21.—Hence,
    c.
    In partic., in milit. lang., a warlike measure, device, stratagem: consilium imperatorium quod Graeci stratêgêma appellant, Cic. N. D. 3, 6, 15; so Caes. B. G. 7, 22; Nep. Dat. 6, 8; id. Iphicr. 1, 2; cf.:

    opportunus consiliis locus (= insidiis),

    Quint. 5, 10, 37.—
    d.
    With special reference to the person for whose advantage a measure is devised, counsel, advice:

    tu quidem antehac aliis solebas dare consilia mutua,

    Plaut. Ep. 1, 1, 98; so,

    dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quid das consili?

    Ter. Hec. 4, 4, 93:

    Cethegum minus ei fidele consilium dedisse,

    Cic. Clu. 31, 85:

    vos lene consilium datis,

    Hor. C. 3, 4, 41; 3, 5, 45 et saep.:

    juvabo aut re aut operā aut consilio bono,

    Plaut. Ps. 1, 1, 17;

    imitated by Ter.: aut consolando aut consilio aut re juvero,

    Ter. Heaut. 1, 1, 34 (quoted ap. Cic. Fam. 7, 10, 4); cf. Ter. Heaut. 5, 2, 29; Cic. Fam. 2, 7, 2; 15, 2, 2; id. Att. 13, 31, 3:

    te hortor ut omnia moderere prudentiā tuā, ne te auferant aliorum consilia,

    id. Fam. 2, 7, 1:

    sin aliquid impertivit tibi sui consilii,

    id. ib. 5, 2, 9:

    consiliis, non curribus utere nostris,

    Ov. M. 2, 146:

    facile ratio tam salubris consilii accepta est,

    Curt. 3, 7, 10:

    saniora consilia pati,

    id. 4, 1, 9.—
    2.
    As a mental quality, understanding, judgment, wisdom, sense, penetration, prudence:

    et dominari in corpore toto Consilium quod nos animum mentemque vocamus,

    Lucr. 3, 139; 3, 450:

    acta illa res est animo virili, consilio puerili,

    Cic. Att. 14, 21, 3; cf. id. Caecin. 7, 18:

    ut popularis cupiditas a consilio principum dissideret,

    id. Sest. 49, 103:

    majore studio quam consilio ad bellum proficisci,

    Sall. H. 2, 96, 4 Dietsch:

    res forte quam consilio melius gestae,

    id. J. 92, 6:

    quae quanto consilio gerantur, nullo consilio adsequi possumus,

    Cic. N. D. 2, 38, 97:

    simul consilium cum re amisisti?

    Ter. Eun. 2, 2, 10; cf.:

    miseros prudentia prima relinquit, Et sensus cum re consiliumque fugit,

    Ov. P. 4, 12, 48:

    mulieres omnes propter infirmitatem consilii majores in tutorum potestate esse voluerunt,

    Cic. Mur. 12, 27:

    vir et consilii magni et virtutis,

    Caes. B. G. 3, 5:

    cum plus in illo senili animo non consilii modo sed etiam virtutis esse dicerent,

    Liv. 4, 13, 13; so,

    tam iners, tam nulli consili Sum,

    Ter. And. 3, 5, 2:

    est hoc principium improbi animi, miseri ingenii, nulli consilii,

    Cic. Rosc. Com. 16, 48:

    omnes gravioris aetatis, in quibus aliquid consilii aut dignitatis fuit,

    Caes. B. G. 3, 16; cf. Ov. M. 6, 40:

    misce stultitiam consiliis brevem,

    Hor. C. 4, 12, 27:

    quae res in se neque consilium neque modum Habet ullum, eam consilio regere non potes,

    Ter. Eun. 1, 1, 13. —
    b.
    Poet., transf., of inanim. things:

    consilii inopes ignes,

    indiscreet, Ov. M. 9, 746:

    vis consili expers,

    Hor. C. 3, 4, 65; id. S. 2, 3, 266.—
    B.
    In concr., the persons who deliberate, a council; of the Roman senate:

    senatum, id est orbis terrae consilium, delere gestit,

    Cic. Phil. 4, 6, 14; id. Fam. 3, 8, 4; id. de Or. 2, 82, 333; id. Sest. 65, 137:

    summum consilium orbis terrae,

    id. Phil. 7, 7, 19; Liv. 1, 8, 7; 23, 22, 2; Vell. 1, 8, 6:

    di prohibeant, ut hoc, quod majores consilium publicum vocari voluerunt, praesidium sectorum existimetur,

    i. e. a court of justice, Cic. Rosc. Am. 52, 151; cf.:

    qui ex civitate in senatum propter dignitatem, ex senatu in hoc consilium delecti estis propter severitatem,

    id. ib. 3, 8.—Of the division of the centumviri, who sat for ordinary cases in four consilia:

    sedebant centum et octoginta judices, tot enim quattuor consiliis colliguntur,

    Plin. Ep. 6, 33, 2:

    omnibus non solum consiliis sed etiam sententiis superior discessit,

    Val. Max. 7, 7, 1:

    Galba consilio celeriter convocato sententias exquirere coepit,

    a council of war, Caes. B. G. 3, 3; cf.:

    consilio advocato,

    Liv. 25, 31, 3; 43, 22, 9 al.:

    castrense,

    id. 44, 35, 4:

    mittunt (Carthaginienses) triginta seniorum principes: id erat sanctius apud illos consilium,

    id. 30, 16, 3; cf. id. 35, 34, 2:

    consilium Jovis,

    Hor. C. 3, 25, 6:

    bonorum atque sapientium,

    Quint. 3, 8, 2 al. —
    b.
    Facetiously:

    paulisper tace, Dum ego mihi consilia in animum convoco, et dum consulo,

    Plaut. Mil. 2, 2, 44.—
    c.
    (Acc. to II. A. [p. 433] 1. c.) A counsellor:

    ille ferox hortator pugnae consiliumque fuit,

    Ov. Tr. 4, 2, 32:

    Clymene, Aethraque, Quae mihi sunt comites consiliumque duae,

    id. H. 16 (17), 268; id. F. 3, 276.

    Lewis & Short latin dictionary > consilium

  • 12 Roma

    Rōma, ae, f. (etrusk. Ursprunges), Rom, die Hauptstadt von Latium in Italien, dann des ganzen Römischen Reiches, im Jahre 753 (od. 754) v. Chr. am linken Tiberufer gegründet, Varro r. r. 3, 1, 2. Cic. de rep. 2, 18: als Göttin in einem besonderen Tempel verehrt, Liv. 43, 6, 5. Tac. ann. 4, 37. Corp. inscr. Lat. 3, 1422; 5, 18 u.a. – / archaist. Genet. Romai, Corp. inscr. Lat. 1, 54; 1441, 12. – Dav.: A) Rōmānus, a, um, 1) zu Rom gehörig, in-, aus Rom, römisch, civis Romanus, Romana, Cic.: mulieres, Gell.: homo, ein Römer (im Ggstz. zu den Griechen), Cic.: vir, Sen.: populus, Cic.: gens, Augustin.: urbs, Rom, Liv.: Iuno, die von den Römern auf römische Art verehrte, Cic.: ludi, die ältesten Spiele Roms (auch ludi magni u. maximi gen.), Cic. u.a.: bellum, Liv.: mores, Sen.: studia, Sen.: scriptor historiae Romanae, Hieron.: Romano more, auf römische Art, auf gut römisch = aufrichtig, ohne Umschweife, gerade heraus, loqui, commendare, Cic.: u. so Romanā simplicitate loqui, Mart.: minime arte Romanā, Liv.: minime Romani ingenii homo, Liv. (s. M. Müller Liv. 1, 53, 4): Romanum est (es ist Römerart) m. folg. Infin., et facere et pati fortia Romanum est, Liv. 2, 12, 10. – subst., a) Rōmānus, ī, m., α) im Sing. teils kollektiv = die Römer, wie Liv. 2, 27, 1; 8, 3, 1; teils prägn., der Römer = der röm. Feldherr, wie Liv. 21, 59, 5 (s. dazu Fabri mehr Beisp. für beide Fälle): u. so Romanus sedendo vincit, v. O. Fabius Maximus, Varro r. r. 1, 2, 2. – β) im Plur., Romani, die Römer, Cic. u.a. – b) Rōmāna, ae, f., eine Römerin, Liv. 1, 26, 4: Lucretia, vetus Romana, Augustin. de civ. dei 1, 19, 1: Plur., Vell. 2, 75, 3. – c) Rōmāna, ōrum, n., α) das Römische = das römische Gebiet, Danubius Sarmatica ac Romana disterminet, Sen. nat. qu. prol. § 8. – β) das Römische = römische Geschichte, Romana cognoscere, Sen. ad Marc. 1, 3. – 2) im weiteren Sinne = lateinisch, lingua, Ov., Vell., Plin. ep. u.a.: verba, sermo, litterae, auctores, Quint.: oratio plane Romana, non civitate donata, Quint.: non minima pars Romani stili (v. Asinius Pollio), Vall. Max.; vgl. Herbst Quint. 10, 1, 85 u. bes. Krebs-Schmalz Antib.7 unter Romanus. – Adv. Rōmānē, römisch, auf gut römisch (Romano more, s. vorher), Gell. 13, 21, 2. – B) Rōmānēnsis, s. unter Romaniensis. – C) Rōmānia, ae, f., das römische Weltreich, Possid. vit. Augustin. 30. Ps. Augustin. app. epist. 4. Oros. 3, 20, 11 u. 7, 43, 5. Ven. Fort. carm. 6, 4, 7. – D) Rōmānicus, a, um, römisch, in Rom gemacht, aratra, iuga, Cato r. r. 135, 2. – E) Rōmānulus, a, um (Demin. v. Romanus), römisch, porta, ein Tor in Rom unterhalb der westlichen Spitze des palatinischen Hügels, Varro LL. 5, 164. Vgl. Jordan Topographie Roms 1, 1. S. 176. – F) Rōmāniēnsis, e, misch, Cato r. r. 162 in. Corp. inscr. Lat. 5, 3416 u. 14, 2213: andere Form Rōmānēnsis, Varro LL. 8, 33. Paul. ex Fest. 61, 1. Corp. inscr. Lat. 11, 3936 u. 12, 1920. – G) Rōmilius, a, um, romilisch, tribus, Varro LL. u. Cic. – H) Rōmānitās, ātis, f., die römische Art, das Römertum, Tert. de pall. 4 in.

    lateinisch-deutsches > Roma

  • 13 Scharfblick

    Scharfblick, acies od. acumen ingenii; ingenium acre od. acutum. – ein Mann von großem Sch., vir magni od. acerrimi iudicii.

    deutsch-lateinisches > Scharfblick

  • 14 Roma

    Rōma, ae, f. (etrusk. Ursprunges), Rom, die Hauptstadt von Latium in Italien, dann des ganzen Römischen Reiches, im Jahre 753 (od. 754) v. Chr. am linken Tiberufer gegründet, Varro r. r. 3, 1, 2. Cic. de rep. 2, 18: als Göttin in einem besonderen Tempel verehrt, Liv. 43, 6, 5. Tac. ann. 4, 37. Corp. inscr. Lat. 3, 1422; 5, 18 u.a. archaist. Genet. Romai, Corp. inscr. Lat. 1, 54; 1441, 12. – Dav.: A) Rōmānus, a, um, 1) zu Rom gehörig, in-, aus Rom, römisch, civis Romanus, Romana, Cic.: mulieres, Gell.: homo, ein Römer (im Ggstz. zu den Griechen), Cic.: vir, Sen.: populus, Cic.: gens, Augustin.: urbs, Rom, Liv.: Iuno, die von den Römern auf römische Art verehrte, Cic.: ludi, die ältesten Spiele Roms (auch ludi magni u. maximi gen.), Cic. u.a.: bellum, Liv.: mores, Sen.: studia, Sen.: scriptor historiae Romanae, Hieron.: Romano more, auf römische Art, auf gut römisch = aufrichtig, ohne Umschweife, gerade heraus, loqui, commendare, Cic.: u. so Romanā simplicitate loqui, Mart.: minime arte Romanā, Liv.: minime Romani ingenii homo, Liv. (s. M. Müller Liv. 1, 53, 4): Romanum est (es ist Römerart) m. folg. Infin., et facere et pati fortia Romanum est, Liv. 2, 12, 10. – subst., a) Rōmānus, ī, m., α) im Sing. teils kollektiv = die Römer, wie Liv. 2, 27, 1; 8, 3, 1; teils prägn., der Römer = der röm. Feldherr, wie Liv. 21, 59, 5
    ————
    (s. dazu Fabri mehr Beisp. für beide Fälle): u. so Romanus sedendo vincit, v. O. Fabius Maximus, Varro r. r. 1, 2, 2. – β) im Plur., Romani, die Römer, Cic. u.a. – b) Rōmāna, ae, f., eine Römerin, Liv. 1, 26, 4: Lucretia, vetus Romana, Augustin. de civ. dei 1, 19, 1: Plur., Vell. 2, 75, 3. – c) Rōmāna, ōrum, n., α) das Römische = das römische Gebiet, Danubius Sarmatica ac Romana disterminet, Sen. nat. qu. prol. § 8. – β) das Römische = römische Geschichte, Romana cognoscere, Sen. ad Marc. 1, 3. – 2) im weiteren Sinne = lateinisch, lingua, Ov., Vell., Plin. ep. u.a.: verba, sermo, litterae, auctores, Quint.: oratio plane Romana, non civitate donata, Quint.: non minima pars Romani stili (v. Asinius Pollio), Vall. Max.; vgl. Herbst Quint. 10, 1, 85 u. bes. Krebs-Schmalz Antib.7 unter Romanus. – Adv. Rōmānē, römisch, auf gut römisch (Romano more, s. vorher), Gell. 13, 21, 2. – B) Rōmānēnsis, s. unter Romaniensis. – C) Rōmānia, ae, f., das römische Weltreich, Possid. vit. Augustin. 30. Ps. Augustin. app. epist. 4. Oros. 3, 20, 11 u. 7, 43, 5. Ven. Fort. carm. 6, 4, 7. – D) Rōmānicus, a, um, römisch, in Rom gemacht, aratra, iuga, Cato r. r. 135, 2. – E) Rōmānulus, a, um (Demin. v. Romanus), römisch, porta, ein Tor in Rom unterhalb der westlichen Spitze des palatinischen Hügels, Varro LL. 5, 164. Vgl. Jordan Topographie Roms 1, 1. S. 176. – F) Rōmāniēnsis, e, rö-
    ————
    misch, Cato r. r. 162 in. Corp. inscr. Lat. 5, 3416 u. 14, 2213: andere Form Rōmānēnsis, Varro LL. 8, 33. Paul. ex Fest. 61, 1. Corp. inscr. Lat. 11, 3936 u. 12, 1920. – G) Rōmilius, a, um, romilisch, tribus, Varro LL. u. Cic. – H) Rōmānitās, ātis, f., die römische Art, das Römertum, Tert. de pall. 4 in.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > Roma

  • 15 facio

    făcĭo, feci, factum, 3, v. a. and n.; in pass.: fio, factus, fieri ( imper. usually fac, but the arch form face is freq., esp. in Plaut. and Ter., as Plaut. As. prol. 4; 1, 1, 77; id. Aul. 2, 1, 30; id. Cist. 2, 1, 28; id. Ep. 1, 1, 37; 2, 2, 117; id. Most. 3, 2, 167 et saep.; Ter. And. 4, 1, 57; 4, 2, 29; 5, 1, 2; 14; id. Eun. 1, 2, 10 al.; Cato, R. R. 23, 1; 26; 32 al.; Cat. 63, 78; 79; 82; Ov. Med. fac. 60; Val. Fl. 7, 179 al.; futur. facie for faciam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. dico, init., and the letter e:

    faxo,

    Plaut. Am. 1, 1, 199; 2, 1, 42; 3, 3, 17; 3, 4, 14; 5, 1, 55 et saep.; Ter. And. 5, 2, 13; id. Eun. 2, 2, 54; 4, 3, 21 al.; Verg. A. 9, 154; 12, 316; Ov. M. 3, 271; 12, 594: faxim, Enn. ap. Non. 507, 23; Plaut. Am. 1, 3, 13; id. Aul. 3, 2, 6; 3, 5, 20 al.; Ter. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13:

    faxis,

    Hor. S. 2, 3, 38; Sil. 15, 362: faxit, Lex Numae in Paul. ex Fest. s. v. ALIVTA, p. 6 Mull.; Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 12; Plaut. Capt. 3, 4, 90; 3, 5, 54; id. Cas. 3, 5, 6 al.; Ter. Heaut. 1, 2, 24; id. Phorm. 3, 3, 21:

    faximus,

    Plaut. Truc. 1, 1, 40: faxitis, an old form in Liv. 23, 11, 2; 25, 12, 10; 29, 27, 3:

    faxint,

    Plaut. Am. 2, 1, 85; id. Aul. 2, 1, 27; 2, 2, 79 al.; Ter. Heaut. 1, 1, 109; id. Hec. 1, 2, 27; 3, 2, 19; Cic. Verr. 2, 3, 35, § 81; id. Fam. 14, 3, 3.—In pass. imper.:

    fi,

    Plaut. Curc. 1, 1, 87; Hor. S. 2, 5, 38; Pers. 1, 1, 39:

    fite,

    Plaut. Curc. 1, 1, 89 al. — Indic.: facitur, Nigid. ap. Non. 507, 15: fitur, Cato ap. Prisc. p. 789:

    fiebantur,

    id. ib.: fitum est, Liv. Andron. ap. Non. 475, 16.— Subj.: faciatur, Titin. ib.— Inf.: fiere, Enn. ap. Charis. p. 75 P.; Ann. v. 15, ed. Vahl.; Laev. ap. Gell. 19, 7, 10.—On the long i of fit, v. Ritschl, prol. p. 184, and cf. Plaut. Capt. prol. 25: ut fit in bello) [prob. root bha-; Sanscr. bhasas, light; Gr. pha-, in phainô, phêmi; cf. fax, facetiae, facilis, Corss. Ausspr. 1, 423.—But Curt. refers facio to root the- (strengthened THEK), Griech. Etym. p. 64], to make in all senses, to do, perform, accomplish, prepare, produce, bring to pass, cause, effect, create, commit, perpetrate, form, fashion, etc. (cf. in gen.:

    ago, factito, reddo, operor, tracto): verbum facere omnem omnino faciendi causam complectitur, donandi, solvendi, judicandi, ambulandi, numerandi,

    Dig. 50, 16, 218.
    I.
    Act.
    A.
    In gen.
    (α).
    With acc.: ut faber, cum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata, etc.... Quod si non est a deo materia facta, ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo factus est, Cic. N. D. Fragm. ap. Lact. 2, 8 (Cic. ed. Bait. 7, p. 121):

    sphaera ab Archimede facta,

    Cic. Rep. 1, 14:

    fecitque idem et sepsit de manubiis comitium et curiam,

    id. ib. 2, 17:

    aedem,

    id. ib. 2, 20:

    pontem in Arari faciundum curat,

    Caes. B. G. 1, 13, 1:

    castra,

    id. ib. 1, 48, 2; Cic. Fam. 15, 4, 4:

    faber vasculum fecit,

    Quint. 7, 10, 9:

    classem,

    Caes. B. G. 4, 21, 4:

    cenas et facere et obire,

    Cic. Att. 9, 13, 6:

    ignem lignis viridibus,

    id. Verr. 2, 1, 17, § 45:

    poema,

    to compose, id. Pis. 29, 70:

    carmina,

    Juv. 7, 28:

    versus,

    id. 7, 38:

    sermonem,

    Cic. Fam. 9, 8, 1; cf.

    litteram,

    id. Ac. 2, 2, 6: ludos, to celebrate, exhibit = edere, id. Rep. 2, 20; id. Att. 15, 10;

    also i. q. ludificari,

    Plaut. Capt. 3, 4, 47:

    sementes,

    i. e. to sow, Caes. B. G. 1, 3, 1:

    messem,

    Col. 2, 10, 28:

    pecuniam,

    to make, acquire, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    manum (with parare copias),

    to collect, prepare, id. Caecin. 12, 33; so,

    cohortes,

    Caes. B. C. 3, 87, 4:

    exercitum,

    Vell. 2, 109, 2; and:

    auxilia mercede,

    Tac. A. 6, 33:

    iter,

    Cic. Att. 3, 1; id. Planc. 26, 65; id. Div. 1, 33, 73 et saep.; cf.

    also the phrases: aditum sibi ad aures,

    Quint. 4, 1, 46:

    admirationem alicujus rei alicui,

    to excite, Liv. 25, 11, 18; Sen. Ep. 115:

    aes alienum,

    Cic. Att. 13, 46, 4; Liv. 2, 23, 5; Sen. Ep. 119, 1:

    alienationem disjunctionemque,

    Cic. Lael. 21, 76:

    animum alicui,

    Liv. 25, 11, 10:

    arbitrium de aliquo,

    to decide, Hor. C. 4, 7, 21;

    opp. arbitrium alicui in aliqua re,

    i. e. to leave the decision to one, Liv. 43, 15, 5:

    audaciam hosti,

    id. 29, 34, 10:

    audientiam orationi,

    Cic. Div. in Caecil. 13, 42:

    auspicium alicui,

    Liv. 1, 34, 9; Hor. Ep. 1, 1, 86:

    auctoritatem,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 43:

    bellum,

    Cic. Off. 1, 11, 35; Caes. B. G. 3, 29, 2:

    multa bona alicui,

    Plaut. Poen. 5, 4, 46:

    castra,

    to pitch, Tac. H. 5, 1:

    caulem,

    to form, Col. Arb. 54:

    clamores,

    to make, raise, Cic. Brut. 95, 326:

    cognomen alicui,

    to give, Liv. 1, 3, 9:

    commercium sermonis,

    id. 5, 15, 5:

    concitationes,

    Caes. B. C. 3, 106 fin.:

    conjurationes,

    to form, id. B. G. 4, 30 fin.:

    consuetudinem alicui cum altero,

    Cic. Fam. 13, 23, 1:

    consilia alicui,

    Liv. 35, 42, 8:

    contentionem cum aliquo,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    controversiam,

    to occasion, id. Or. 34, 121:

    convicium magnum alicui,

    id. Fam. 10, 16, 1:

    copiam pugnandi militibus,

    Liv. 7, 13, 10:

    corpus,

    to grow fat, corpulent, Cels. 7, 3 fin.; Phaedr. 3, 7, 5:

    curam,

    Tac. A. 3, 52:

    damnum,

    to suffer, Cic. Brut. 33, 125:

    detrimentum,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 20:

    desiderium alicujus, rei alicui,

    Liv. 3, 34, 7; 7, 24, 10:

    dicta,

    Ov. F. 2, 375; 3, 515:

    difficultatem,

    Quint. 10, 3, 10 and 16:

    discordiam,

    to cause, Tac. H. 3, 48:

    discrimen,

    Quint. 7, 2, 14; 11, 1, 43:

    disjunctionem (with alienationem),

    Cic. Lael. 21, 76:

    dolorem alicui,

    id. Att. 11, 8, 2:

    dulcedinem,

    Sen. Ep. 111:

    eloquentiam alicui (ira),

    Quint. 6, 2, 26:

    epigramma,

    to write, Cic. Arch. 10, 25:

    errorem,

    Sen. Ep. 67:

    eruptiones ex oppido,

    Caes. B. C. 2, 2, 5:

    exemplum,

    Quint. 5, 2, 2: exempla = edere or statuere, Plaut. Most. 5, 1, 66. exercitum, to raise, muster, Tac. A. 6, 33:

    exspectationem,

    Quint. 9, 2, 23:

    facinus,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 1; Cic. Fin. 2, 29, 95; Tac. A. 12, 31:

    facultatem recte judicandi alicui,

    Cic. Verr. 2, 2, 73, § 179:

    fallaciam,

    Ter. And. 1, 8, 7:

    famam ingenii,

    Quint. 11, 2, 46:

    fastidium,

    Liv. 3, 1, 7:

    favorem alicui,

    id. 42, 14, 10; Quint. 4, 1, 33:

    fidem alicui,

    Cic. Cat. 3, 2, 4; id. Att. 7, 8, 1; Quint. 6, 2, 18:

    finem,

    Cic. Att. 16, 16, 16; id. Rep. 2, 44:

    formidinem,

    to excite, Tac. H. 3, 10:

    fortunam magnam (with parare),

    Liv. 24, 22, 9:

    fraudem,

    Plaut. Mil. 2, 2, 9; Cic. Att. 4, 12:

    fugam fecerunt, stronger than fugerunt,

    Liv. 8, 9, 12 Weissenb.; Sall. J. 53, 3;

    but: cum fugam in regia fecisset (sc. ceterorum),

    Liv. 1, 56, 4; so,

    fugam facere = fugare,

    id. 21, 5, 16; 21, 52, 10:

    fugam hostium facere,

    id. 22, 24, 8; 26, 4, 8 al.:

    gestum vultu,

    Quint. 11, 3, 71:

    gradum,

    Cic. de Or. 2, 61, 249; id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8:

    gratiam alicujus rei,

    Liv. 3, 56, 4; 8, 34, 3:

    gratulationem alicui,

    Cic. Fam. 11, 18, 3; Sen. Ep. 6:

    gratum alicui,

    Ter. Eun. 4, 4, 56; Cic. Rep. 1, 21; cf.:

    gratissimum alicui,

    id. Fam. 7, 21 fin.:

    histrioniam,

    Plaut. Am. prol. 152:

    homicidium,

    to commit, Quint. 5, 9, 9:

    hospitium cum aliquo,

    Cic. Balb. 18, 42:

    imperata,

    Caes. B. G. 2, 3, 3:

    impetum in hostem,

    Cic. Fin. 1, 10, 34; Liv. 25, 11, 2:

    incursionem,

    Liv. 3, 38, 3:

    indicium,

    Cic. Verr. 2, 1, 57, § 150:

    inducias,

    id. Phil. 8, 7, 20:

    initium,

    to begin, id. Agr. 2, 29, 79; cf.:

    initia ab aliquo,

    id. Rep. 1, 19:

    injuriam,

    id. ib. 3, 14 (opp. accipere); Caes. B. G. 1, 36, 4; Quint. 3, 6, 49; 10, 1, 115:

    insidias alicui,

    Cic. Mil. 9, 23:

    iram,

    Quint. 6, 1, 14:

    jacturam,

    Cic. Off. 3, 23, 89; id. Fin. 2, 24, 79; Caes. B. G. 7, 77, 7:

    judicium,

    Cic. Att. 7, 23, 2:

    judicatum,

    to execute, id. Fl. 20, 48:

    jus alicui,

    Liv. 32, 13, 6:

    jussa,

    Ov. F. 1, 379:

    laetitiam,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    largitiones,

    id. Tusc. 3, 20, 48:

    locum poetarum mendacio,

    Curt. 3, 1, 4:

    locum alicui rei,

    Cels. 2, 14 fin.; 7, 4, 3; Curt. 4, 11, 8; Sen. Ep. 91, 13 et saep.:

    longius,

    Cic. Leg. 1, 7, 22 al.:

    valde magnum,

    id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

    medicinam alicui,

    to administer, id. Fam. 14, 7:

    memoriam,

    Quint. 11, 2, 4:

    mentionem,

    Cic. Q. Fr. 2, 11, 2:

    metum,

    to excite, Tac. A. 6, 36:

    turbida lux metum insidiarum faciebat,

    suggested, Liv. 10, 33, 5:

    metum alicui,

    id. 9, 41, 11:

    missum aliquem,

    Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

    modum irae,

    Liv. 4, 50, 4:

    moram,

    Cic. Att. 16, 2, 1; Plaut. Most. 1, 1, 72:

    morem alicujus rei sibi,

    Liv. 35, 35, 13:

    motus,

    id. 28, 46, 8: multam alicui, Cato ap. Gell. 11, 1, 6:

    munditias,

    id. R. R. 2, 4:

    mutationem,

    Cic. Sest. 12, 27; id. Off. 1, 33, 120:

    multa alicui,

    id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 16:

    naufragium,

    to suffer, id. Fam. 16, 9, 1:

    negotium alicui,

    to give to do, make trouble for, Quint. 5, 12, 13; Just. 21, 4, 4:

    nomen alicui,

    Liv. 8, 15, 8; cf.

    nomina,

    to incur debts, Cic. Off. 3, 14, 59:

    odium vitae,

    Plin. 20, 18, 76, § 199:

    officium suum,

    Ter. Phorm. 4, 5, 12:

    omnia amici causa,

    Cic. Lael. 10, 35; id. Fam. 5, 11, 2:

    opinionem alicui,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    orationem,

    id. de Or. 1, 14, 63; id. Brut. 8, 30; id. Or. 51, 172:

    otia alicui,

    to grant, Verg. E. 1, 6:

    pacem,

    to conclude, Cic. Off. 3, 30, 109:

    pecuniam ex aliqua re,

    id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    periculum,

    Ter. Eun. 3, 2, 23; id. Heaut. 2, 1, 9; Tac. A. 13, 33; 16, 19; Sall. C. 33, 1: perniciem alicui, to cause, = parare, Tac. H. 2, 70:

    planum,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54:

    potestatem,

    id. Cat. 3, 5, 11; id. Rep. 2, 28:

    praedam,

    Caes. B. G. 4, 34, 5; Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156; Plaut. Poen. 3, 6, 8:

    praedas ab aliquo,

    Nep. Chabr. 2, 2:

    proelium,

    to join, Caes. B. G. 1, 13; Cic. Deiot. 5, 13; Liv. 25, 1, 5; Tac. H. 4, 79; id. A. 12, 40:

    promissum,

    Cic. Off. 3, 25, 95:

    pudorem,

    Liv. 3, 31, 3:

    ratum,

    id. 28, 39, 16:

    rem,

    Ter. Ad. 2, 2, 12:

    reum,

    to accuse, Cic. Verr. 2, 2, 38: risum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1; Quint. 6, 1, 40; 48:

    scelus,

    to commit, Tac. H. 1, 40:

    securitatem alicui,

    Liv. 36, 41, 1:

    sermonem,

    Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:

    significationem ignibus,

    Caes. B. G. 2, 33, 3:

    silentium,

    Liv. 24, 7, 12:

    somnum,

    to induce, Juv. 3, 282:

    spem,

    Cic. Att. 3, 16; Liv. 30, 3, 7:

    spiritus,

    id. 30, 11, 3:

    stercus,

    Col. 2, 15:

    stipendia,

    Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27, 1; 5, 7, 5:

    stomachum alicui,

    Cic. Att. 5, 11, 2; id. Fam. 1, 9, 10:

    suavium alicui,

    Plaut. As. 4, 1, 53:

    suspicionem,

    Cic. Fl. 33, 83:

    taedium alicujus rei,

    Liv. 4, 57, 11:

    terrorem iis,

    to inflict, id. 10, 25, 8:

    timorem,

    to excite, id. 6, 28, 8:

    mihi timorem,

    Cic. Fam. 10, 18, 2:

    totum,

    Dig. 28, 5, 35:

    transitum alicui,

    Liv. 26, 25, 3:

    turbam,

    Ter. Eun. 4, 1, 2:

    urinam,

    Col. 6, 19:

    usum,

    Quint. 10, 3, 28:

    vadimonium,

    Cic. Quint. 18, 57:

    verbum, verba,

    to speak, talk, id. Verr. 2, 4, 65, § 147:

    verbum,

    to invent, id. Fin. 3, 15, 51:

    versus,

    id. Q. Fr. 3, 5:

    vestigium,

    id. Rab. Post. 17, 47: viam [p. 717] sibi, Liv. 3, 5, 6:

    vim alicui or in aliquem,

    id. 38, 24, 4; 3, 5, 5:

    vires,

    to get, acquire, Quint. 10, 3, 3:

    vitium,

    Cic. Top. 3, 15 al. —
    (β).
    With ut, ne, quin, or the simple subj.:

    faciam, ut ejus diei locique meique semper meminerit,

    Plaut. Capt. 4, 2, 20:

    facere ut remigret domum,

    id. Pers. 4, 6, 3; id. Capt. 3, 4, 78; 4, 2, 77:

    ea, quantum potui, feci, ut essent nota nostris,

    Cic. Ac. 1, 2, 8:

    facito, ut sciam,

    id. Att. 2, 4, 4:

    non potuisti ullo modo facere, ut mihi illam epistolam non mitteres,

    id. ib. 11, 21, 1:

    si facis ut patriae sit idoneus,

    Juv. 14, 71:

    ut nihil ad te dem litterarum facere non possum,

    Cic. Ac. 8, 14, 1; for which, with quin:

    facere non possum, quin ad te mittam,

    I cannot forbear sending, id. ib. 12, 27, 2:

    fecisti, ut ne cui maeror tuus calamitatem afferret,

    id. Clu. 60, 168:

    fac, ne quid aliud cures,

    id. Fam. 16, 11, 1:

    domi assitis, facite,

    Ter. Eun. 3, 2, 53:

    fac fidele sis fidelis,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    fac cupidus mei videndi sis,

    Cic. Fam. 5, 21, 5:

    fac cogites,

    id. ib. 11, 3, 4.—In pass.:

    fieri potest, ut recte quis sentiat, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 3, 6: potest fieri, ut iratus dixerit, etc., Crass. ap. Cic. de Or. 2, 70, 285:

    nec fieri possit, ut non statim alienatio facienda sit,

    id. Lael. 21, 76; so with ut non, id. Verr. 2, 2, 77, § 190 (Zumpt, Gram. § 539).—
    (γ).
    With inf. = efficere, curare, to cause (rare):

    nulla res magis talis oratores videri facit,

    Cic. Brut. 38, 142; Pall. 6, 12:

    aspectus arborum macrescere facit volucres inclusas,

    Varr. R. R. 3, 5, 3; Sall. Fragm. ap. Sen. Ep. 114:

    qui nati coram me cernere letum Fecisti,

    Verg. A. 2, 539; Ov. H. 17, 174:

    mel ter infervere facito,

    Col. 12, 38, 5 (perh. also in Ov. H. 6, 100, instead of favet, v. Loers. ad h. l.; cf. infra, B. 4.).—
    (δ).
    Absol.:

    ego plus, quam feci, facere non possum,

    Cic. Fam. 11, 14, 3:

    faciam, ut potero, Laeli,

    id. de Sen. 3, 7; cf. id. Rep. 1, 24:

    noli putare, pigritia me facere, quod non mea manu scribam,

    id. Att. 16, 15, 1; so,

    facere = hoc or id facere,

    Lucr. 4, 1112 (cf. Munro ad loc.); 1153: vereor ne a te rursus dissentiam. M. Non facies, Quinte, Cic. Leg. 3, 15, 33;

    so after scribam,

    id. Att. 16, 16, 15:

    nominaverunt,

    id. Rep. 2, 28, 50;

    after disserere: tu mihi videris utrumque facturus,

    id. ib. 2, 11, 22;

    after fingere: ut facit apud Platonem Socrates,

    id. ib.:

    necesse erit uti epilogis, ut in Verrem Cicero fecit,

    Quint. 6, 1, 54:

    qui dicere ac facere doceat,

    id. 2, 3, 11:

    faciant equites,

    Juv. 7, 14; Liv. 42, 37, 6:

    petis ut libellos meos recognoscendos curem. Faciam,

    Plin. Ep. 4, 26, 1; 5, 1, 4 et saep. (cf. the use of facio, as neutr., to resume or recall the meaning of another verb, v. II. E. infra; between that use and this no line can be drawn).
    B.
    In partic.
    1.
    With a double object, to make a thing into something, to render it something:

    senatum bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    te disertum,

    id. ib. 2, 39 fin.:

    iratum adversario judicem,

    id. de Or. 1, 51, 220:

    heredem filiam,

    to appoint, constitute, id. Verr. 2, 1, 43, § 111:

    aliquem regem,

    Just. 9, 6:

    aliquem ludos,

    Plaut. Aul. 2, 2, 75:

    aliquem absentem rei capitalis reum,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 93:

    animum dubium,

    id. de Imp. Pomp. 10, 27:

    injurias irritas,

    id. Verr. 2, 2, 26, § 63:

    vectigalia sibi deteriora,

    Caes. B. G. 1, 36, 4:

    hi consules facti sunt,

    Cic. de Sen. 5, 14:

    disciplina doctior facta civitas,

    id. Rep. 2, 19:

    di ex hominibus facti,

    id. ib. 2, 10; cf.:

    tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti,

    Sall. J. 10, 2.—In pass.:

    quo tibi sumere depositum clavum fierique tribuno?

    to become a tribune, Hor. S. 1, 6, 25.—
    2.
    to value, esteem, regard a person or thing in any manner (like the Engl. make, in the phrase to make much of).—Esp. with gen. pretii:

    in quo perspicere posses, quanti te, quanti Pompeium, quem unum ex omnibus facio, ut debeo, plurimi, quanti Brutum facerem,

    Cic. Fam. 3, 10, 2:

    te quotidie pluris feci,

    id. ib. 3, 4, 2:

    voluptatem virtus minimi facit,

    id. Fin. 2, 13, 42:

    dolorem nihili facere,

    to care nothing for, to despise, id. ib. 27, 88:

    nihili facio scire,

    Plaut. Pers. 2, 2, 42:

    negat se magni facere, utrum, etc.,

    Quint. 11, 1, 38:

    parum id facio,

    Sall. J. 85, 31: si illi aliter nos faciant quam aequum sit. Plaut. Stich. 1, 1, 43.—
    3.
    With gen., to make a thing the property of a person, subject it to him: omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt, Cic. Top. 4, 23.—Esp.: facere aliquid dicionis alicujus, to reduce to subjection under a person or power:

    omnem oram Romanae dicionis fecit,

    Liv. 21, 60, 3:

    dicionis alienae facti,

    id. 1, 25, 13; 5, 27, 14; cf.: ut munus imperii beneficii sui faceret, to make it ( seem) his own bounty, Just. 13, 4, 9:

    ne delecto imperatore alio sui muneris rempublicam faceret,

    Tac. A. 15, 52.—
    4.
    To represent a thing in any manner, to feign, assert, say. —Constr. with acc. and adj. or part., or with acc. and inf.
    (α).
    Acc. and part.:

    in eo libro, ubi se exeuntem e senatu et cum Pansa colloquentem facit,

    id. Brut. 60, 218:

    Xenophon facit... Socratem disputantem,

    id. N. D. 1, 12, 31; cf.:

    ejus (Socratis) oratio, qua facit eum Plato usum apud judices,

    id. Tusc. 1, 40 fin. al.—
    (β).
    Acc. and inf.:

    qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum,

    Ter. Heaut. prol. 31:

    fecerat et fetam procubuisse lupam,

    Verg. A. 8, 630; cf. Ov. M. 6, 109, v. Bach ad h. l.:

    poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt,

    Cic. Tusc. 4, 16, 35:

    quem (Herculem) Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulixe,

    id. N. D. 3, 16, 41:

    Plato construi a deo mundum facit,

    id. ib. 1, 8, 19:

    Plato Isocratem laudari fecit a Socrate,

    id. Opt. Gen. 6, 17; id. Brut. 38, 142:

    M. Cicero dicere facit C. Laelium,

    Gell. 17, 5, 1:

    caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt,

    Cic. Fia. 4, 4, 8, v. Madv. ad h. l.—
    (γ).
    In double construction:

    Polyphemum Homerus cum ariete colloquentem facit ejusque laudare fortunas,

    Cic. Tusc. 5, 39 fin.
    5.
    To make believe, to pretend:

    facio me alias res agere,

    Cic. Fam. 15, 18:

    cum verbis se locupletem faceret,

    id. Fl. 20:

    me unum ex iis feci, qui, etc.,

    id. Planc. 27, 65.—
    6.
    Hypothetically in the imper. fac, suppose, assume:

    fac, quaeso, qui ego sum, esse te,

    Cic. Fam. 7, 23, 1; cf.:

    fac potuisse,

    id. Phil. 2, 3, 5:

    fac animos non remanere post mortem,

    id. Tusc. 1, 34, 82; 1, 29, 70:

    fac velit,

    Stat. Ach. 2, 241:

    fac velle,

    Verg. A. 4, 540.—
    7.
    In mercant. lang., to practise, exercise, follow any trade or profession:

    cum mercaturas facerent,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:

    naviculariam,

    id. ib. 2, 5, 18, §

    46: argentariam,

    id. ib. 2, 5, 49, § 155; id. Caecin. 4, 10:

    topiariam,

    id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5:

    haruspicinam,

    id. Fam. 6, 18, 1:

    praeconium,

    id. ib.; so,

    piraticam,

    id. Post. Red. in Sen. 5, 11:

    medicinam,

    Phaedr. 1, 14, 2.—
    8.
    In relig. lang., like the Gr. rhezein, to perform or celebrate a religious rite; to offer sacrifice, make an offering, to sacrifice:

    res illum divinas apud eos deos in suo sacrario quotidie facere vidisti,

    Cic. Verr. 2, 4, 8, § 18:

    sacra pro civibus,

    id. Balb. 24, 55:

    sacrificium publicum,

    id. Brut. 14, 56.— Absol.:

    a sacris patriis Junonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, consulem avellere,

    Cic. Mur. 41, 90.—With abl.:

    cum faciam vitula pro frugibus,

    Verg. E. 3, 77:

    catulo,

    Col. 2, 22, 4.— Pass. impers.:

    cum pro populo fieret,

    Cic. Att. 1, 13, 3:

    quibus diis decemviri ex libris ut fieret, ediderunt,

    Liv. 37, 3, 5.—
    9.
    In gram., to make, form in inflecting:

    cur aper apri et pater patris faciat?

    Quint. 1, 6, 13; so id. 14; 15; 27; cf.:

    sic genitivus Achilli et Ulixi fecit,

    id. 1, 5, 63; 1, 6, 26:

    eadem (littera) fecit ex duello bellum,

    id. 1, 4, 15.—
    10.
    In late Lat., (se) facere aliquo, to betake one's self to any place:

    intra limen sese facit,

    App. 5, p. 159, 25;

    without se: homo meus coepit ad stelas facere,

    Petr. 62:

    ad illum ex Libya Hammon facit,

    Tert. Pall. 3.—
    11.
    Peculiar phrases.
    a.
    Quid faciam (facias, fiet, etc.), with abl., dat., or (rare) with de, what is to be done with a person or thing? quid hoc homine facias? Cic. Sest. 13, 29; id. Verr. 2, 2, 16, § 40:

    nescit quid faciat auro,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 100:

    quid tu huic homini facias?

    Cic. Caecin. 11, 30; cf.:

    quid enim tibi faciam,

    id. Att. 7, 3, 2: quid faceret huic conclusioni, i. e. how should he refute, etc., id. Ac. 2, 30, 96:

    quid facias illi?

    Hor. S. 1, 1, 63:

    miserunt Delphos consultum quidnam facerent de rebus suis,

    Nep. Them. 2: quid fecisti scipione? what have you done with the stick? or, what has become of it? Plaut. Cas. 5, 4, 6; cf. id. ib. 5, 4, 9.—In pass.:

    quid Tulliola mea fiet?

    Cic. Fam. 14, 4, 3:

    quid illo fiet? quid me?

    id. Att. 6, 1, 14:

    quid fiet artibus?

    id. Ac. 2, 33, 107:

    quid mihi fiet?

    Ov. A. A. 1, 536:

    quid de illa fiet fidicina igitur?

    Plaut. Ep. 1, 2, 48: de fratre quid fiet? Ter. Ad. 5, 9, 39.— Absol.:

    quid faciat Philomela? fugam custodia claudit?

    Ov. M. 6, 572:

    quid facerem? neque servitio me exire licebat, etc.,

    Verg. E. 1, 41 al. —
    b.
    Fit, factum est aliquo or aliqua re, it happens to, becomes of a person or thing:

    volo Erogitare, meo minore quid sit factum filio,

    Plaut. Capt. 5, 1, 32:

    nec quid deinde iis (elephantis) factum sit, auctores explicant,

    Plin. 8, 6, 6, § 17:

    quid eo est argento factum?

    Plaut. Most. 3, 1, 106.—Hence,
    (β).
    Esp., si quid factum sit aliquo, if any thing should happen to one (i. q. si quid acciderit humanitus), euphemistically for if one should die:

    si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri?

    Cic. de Imp. Pomp. 20, 59; cf.:

    eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit,

    Plaut. Poen. 5, 1, 23. —
    c.
    Ut fit, as it usually happens, as is commonly the case:

    praesertim cum, ut fit, fortuito saepe aliquid concluse apteque dicerent,

    Cic. Or. 53, 177:

    queri, ut fit, incipiunt,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 56:

    dum se uxor, ut fit, comparat,

    id. Mil. 10, 28:

    fecit statim, ut fit, fastidium copia,

    Liv. 3, 1, 7.—
    d.
    Fiat, an expression of assent, so be it! very good! fiat, geratur mos tibi, Plaut. Ps. 1, 5, 146; id. As. 1, 1, 27; id. Am. 2, 2, 138; id. Most. 4, 3, 44 al.—
    e.
    Dictum ac factum, no sooner said than done, without delay, at once; v. dictum under dico, A. d.—
    12.
    In certain phrases the ellipsis of facere is common, e. g. finem facere:

    Quae cum dixisset, Cotta finem,

    Cic. N. D. 3, 40, 94; id. Fin. 4, 1 init. —With nihil aliud quam, quid alium quam, nihil praeterquam, which often = an emphatic Engl. only (but not in Cic.):

    Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit,

    Nep. Ages. 2:

    per biduum nihil aliud quam steterunt parati,

    Liv. 34, 46; Suet. Caes. 20; id. Aug. 83; Liv. 2, 63; 4, 3; 3, 26.—So with nihil amplius quam, nihil prius quam, nihil minus quam, Liv. 26, 20; 35, 11; Suet. Dom. 3.
    II.
    Neutr.
    A.
    With adverbs, to do, deal, or act in any manner:

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7;

    v. recte under rego: bene fecit Silius, qui transegerit,

    Cic. Att. 12, 24, 1:

    seu recte seu perperam,

    to do right or wrong, id. Quint. 8, 31:

    Dalmatis di male faciant,

    id. Fam. 5, 11 fin.:

    facis amice,

    in a friendly manner, id. Lael. 2, 9; cf.:

    per malitiam,

    maliciously, id. Rosc. Com. 7, 21:

    humaniter,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1:

    imperite,

    id. Leg. 1, 1, 4:

    tutius,

    Quint. 5, 10, 68:

    voluit facere contra huic aegre,

    Ter. Eun. 4, 1, 10: bene facere, to profit, benefit (opp. male facere, to hurt, injure), Ter. Ad. 5, 8, 25; 5, 7, 19; Plaut. Most. 3, 2, 22; id. Capt. 5, 2, 23; v. also under benefacio and benefactum.—
    B.
    Facere cum or ab aliquo, to take part with one, to side with one; and opp. contra (or adversus) aliquem, to take part against one:

    si respondisset, idem sentire et secum facere Sullam,

    Cic. Sull. 13, 36; cf.:

    cum illo consulem facere,

    id. Att. 6, 8, 2; and:

    secum consules facere,

    id. Planc. 35, 86:

    auctoritatem sapientissimorum hominum facere nobiscum,

    id. Caecin. 36, 104; cf.:

    rem et sententiam interdicti mecum facere fatebatur,

    id. ib. 28, 79:

    cum veritas cum hoc faciat,

    is on his side, id. Quint. 30, 91:

    commune est, quod nihilo magis ab adversariis quam a nobis facit,

    id. Inv. 1, 48, 90:

    omnes damnatos, omnes ignominia affectos illac (a or cum Caesare) facere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    quae res in civitate duae plurimum possunt, eae contra nos ambae faciunt in hoc tempore,

    id. Quint. 1, 1:

    neque minus eos cum quibus steterint quam adversus quos fecerint,

    Nep. Eum. 8, 2:

    cum aliquo non male facere,

    to be on good terms with, Ov. Am. 3, 762.—
    C.
    In late Lat. facere cum aliqua = vivere cum aliqua, to live in matrimony, to be married, Inscr. Orell. 4646. —
    D.
    Ad aliquid, alicui, or absol., to be good or of use for any thing; to be useful, of service:

    chamaeleon facit ad difficultatem urinae,

    Plin. 22, 18, 21, § 46; Scrib. Comp. 122:

    ad talem formam non facit iste locus,

    Ov. H. 16, 190; cf. id. ib. 6, 128; id. Am. 1, 2, 16 al.:

    radix coronopi coeliacis praeclare facit,

    Plin. 22, 19, 22, § 48; so with dat., Plin. Val. 2, 1; Prop. 3 (4), 1, 20:

    facit autem commode ea compositio, quam, etc.,

    Col. 7, 5, 7; 8, 17, 13:

    nec caelum, nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae,

    do not benefit me, Ov. Tr. 3, 8, 23:

    mire facit in peroratione confessio,

    Quint. 11, 3, 173; 171; cf. with a subject-clause: plurimum facit, totas diligenter [p. 718] nosse causas, id. 6, 4, 8: ad aliquid or alicui signifies also to suit, fit:

    non faciet capiti dura corona meo,

    Prop. 3, 1, 19; cf. Ov. H. 16, 189.—
    E.
    Like the Gr. poiein or dran, and the Engl. to do, instead of another verb (also for esse and pati):

    factum cupio (sc. id esse),

    Plaut. Truc. 4, 4, 24:

    factum volo,

    id. Bacch. 3, 3, 91; id. Most. 3, 2, 104:

    an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non potuerunt?

    Cic. Tusc. 5, 32, 90:

    nihil his in locis nisi saxa et montes cogitabam: idque ut facerem, orationibus inducebar tuis,

    id. Leg. 2, 1, 2; cf.:

    Demosthenem, si illa pronuntiare voluisset, ornate splendideque facere potuisse,

    id. Off. 1, 1 fin.; and:

    cur Cassandra furens futura prospiciat, Priamus sapiens hoc idem facere nequeat?

    id. Div. 1, 39, 85; so id. Ac. 2, 33, 107; id. Att. 1, 16, 13; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 2; Nep. Chabr. 3, 4; 4, 3 al.:

    vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno (here also with the case of the preceding verb),

    Cic. Fin. 2, 24 fin. (v. Madv. ad h. l. p. 278):

    jubeas (eum) miserum esse, libenter quatenus id facit (i. e. miser est),

    what he is doing, Hor. S. 1, 1, 64:

    in hominibus solum existunt: nam bestiae simile quiddam faciunt (i. q. patiuntur or habent),

    Cic. Tusc. 4, 14; so,

    ne facias quod Ummidius quidam (= ne idem experiaris, ne idem tibi eveniat),

    Hor. S. 1, 1, 94. —
    F.
    Facere omitted, especially in short sentences expressing a judgment upon conduct, etc.:

    at stulte, qui non modo non censuerit, etc.,

    Cic. Off. 3, 27, 101.—Hence,
    1.
    factus, a, um, P. a.
    A.
    As adjective ante-class. and very rare:

    factius nihilo facit, sc. id, i. e. nihilo magis effectum reddit,

    is no nearer bringing it about, Plaut. Trin. 2, 3, 6; cf. Lorenz ad loc.—Far more freq.,
    B.
    In the neutr. as subst.: factum, i ( gen. plur. factum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 Trag. 81), that which is done, a deed, act, exploit, achievement (syn.: res gestae, facinus).
    1.
    In gen.:

    depingere,

    Ter. Phorm. 1, 5, 38:

    facere factum,

    Plaut. Truc. 2, 7, 5; id. Mil. 3, 1, 139:

    dicta et facta,

    Ter. Eun. 5, 4, 19; id. Heaut. 4, 5, 12:

    opus facto est,

    id. Phorm. 4, 5, 4:

    ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed, etc.,

    Cic. Sull. 26, 72: meum factum probari abs te triumpho gaudio, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 1;

    14, 9, 2: quod umquam eorum in re publica forte factum exstitit?

    id. ib. 8, 14, 2:

    praeclarum atque divinum,

    id. Phil. 2, 44, 114:

    egregium,

    id. Fam. 10, 16, 2; id. Cael. 10, 23:

    factum per se improbabile,

    Quint. 7, 4, 7; 6, 1, 22:

    illustre,

    Nep. Arist. 2, 2; cf.:

    illustria et gloriosa,

    Cic. Fin. 1, 11, 37:

    forte,

    id. Att. 8, 14, 2:

    dira,

    Ov. M. 6, 533:

    nefanda,

    id. H. 14, 16 al.; but also with the adv.:

    recte ac turpiter factum,

    Caes. B. G. 7, 80, 5; cf.:

    multa huius (Timothei) sunt praeclare facta sed haec maxime illustria,

    Nep. Timoth. 1, 2;

    v. Zumpt, Gram. § 722, 2: dimidium facti, qui coepit, habet,

    Hor. Ep. 1, 2, 40:

    quo facto aut dicto adest opus,

    Plaut. Am. 1, 1, 15 et saep.:

    famam extendere factis,

    Verg. A. 10, 468: non hominum video. non ego facta boum, doings, i. e. works, Ov. H. 10, 60.—
    2.
    In partic., bonum factum, like the Gr. agathê tuchê, a good deed, i. e. well done, fortunate (ante-class. and post-Aug.):

    bonum factum'st, edicta ut servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16; cf. id. ib. 44; cf.:

    hoc factum est optimum, ut, etc.,

    id. Ps. 1, 2, 52:

    majorum bona facta,

    Tac. A. 3, 40; cf. id. ib. 3, 65. —At the commencement of edicts, Suet. Caesar, 80; id. Vit. 14; Aur. Vict. Vir. Ill. 49, 17; Tert. Pudic. 1.—(But in the class. per. factum in this sense is a participle, and is construed with an adv.:

    bene facta,

    Sall. C. 8, 5; id. J. 85, 5; Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    recte, male facta,

    id. Off. 2, 18, 62:

    male facto exigua laus proponitur,

    id. Leg. Agr. 2, 2, 5; id. Brut. 43, 322; Quint. 3, 7, 13; cf. Krebs, Antibarb. p. 460).—
    * 2.
    facteon, a word jestingly formed by Cicero, after the analogy of the Greek, for faciendum: quare, ut opinor, philosophêteon, id quod tu facis, et istos consulatus non flocci facteon, Cic. Att. 1, 16, 13 Orell. N. cr. (for facteon, Ernesti has eateon).

    Lewis & Short latin dictionary > facio

См. также в других словарях:

  • ACCURSIUS — Florentinus nobilis Iurisperitus, primus totum Ius Glossis illustravit. Gesner. in Biblioth. Vir magni ingenii et singularis industriae dicitur Boxhornio; Monum. Illust. Vir. et Elog. Professus est Bononiae, A. C. 1230. ubi etiam sepultus est.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PRIVILEGIUM — ius est singulare, et in certae personae vel causae gratiam, favoremve: Isidoro Lex de uno homine lata. De his Lex XII. Tabb. memorata Ciceroni, de LL. l. 3. Privilegia ne irroganto, i. e. de privis seu singulis hominibus leges ne ferantur; varie …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VASQUEZIUS Gabriel — Hispanus, Bellomontanus, Iesuita: Vir magni ingenii, assiduae atque infinitae lectionis et in pervestigandis atque eruendis S. Patrum reconditis sententiis summae diligentiae; utrôque certe ornamentô Virtutum ac Literarum ita inclaruit, ut omnium …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ARISTOTELES — Stagirita, Philosophus, Peripateticorum Princeps, natus est Olymp. 99. A. M. 3670. Urb. Cond. 370. Ante Christum Natum 384. Septendecim annos natus, post Nicomachi parentis mortem, Athenas profectus, Platonis auditor fuit, qui praeclarissimum… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MARIA — I. MARIA Angliae Regina. Filia Henrici VIII. ex Catharina Arragonia, Eduardo VI. non sine veneni suspicione exstincto, successit A. C. 1553. Iohannâ Suffolciâ, quam Rex heredem scripserat, cum marito et socero Dudlaeo, aliisque, capite plexâ. Mox …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Tancrede de Hauteville (seigneur du Cotentin) — Tancrède de Hauteville (seigneur du Cotentin) Tancrède de Hauteville (Latin : Tancredus de Altavilla ; Italien : Tancredi d Altavilla : fin du Xe siècle † 1041) est un seigneur normand du XIe siècle, passé à la… …   Wikipédia en Français

  • Tancrède de Hauteville (seigneur du Cotentin) — Tancrède de Hauteville (Latin : Tancredus de Altavilla ; Italien : Tancredi d Altavilla, né vers la fin du Xe siècle † vers 1041) est un seigneur normand du XIe siècle, passé à la postérité pour être le père des frères… …   Wikipédia en Français

  • Tancrède de hauteville (seigneur du cotentin) — Tancrède de Hauteville (Latin : Tancredus de Altavilla ; Italien : Tancredi d Altavilla : fin du Xe siècle † 1041) est un seigneur normand du XIe siècle, passé à la postérité pour être le père des frères Hauteville… …   Wikipédia en Français

  • ABAS — I. ABAS Armeniae maioris fluv. ubi Pompeius Albanos praelio fudit. Plut. in Pom. II. ABAS Centaurus, Ixionis et Nubis filius, venator insignis, Ovid. Met. l. 12. III. ABAS Filius Cymei et Hypermnestrae, Danai filiae, Abarum Phocensium Urbis… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»